"Όταν ο Σαγκάλ χρωμάτιζε τις νότες ενός Μαγικού Αυλού"

The Magic Flute, Marc Chagall - Σκηνικό

Ο χαιρετισμός από την Πάτρα πασπαλίζεται με παραμυθόσκονη, απόψε...
Και το παραμύθι έχει δίκαιους, προστάτες του καλού...έχει πνεύματα που παρακινούν το κακό...έχει και μοχθηρές βασίλισσες...
Παραμύθι, που διδάσκει την αδελφότητα, την ανοχή, τη συγχώρεση, την αγάπη!Όλα ακτίνες ενός ήλιου που ανατέλει για να ξεχειλίσει τις ψυχές με Φως, και ν'απομακρύνει τις δυνάμεις του σκότους!

Όπερα εξαιρετικά δύσκολη στην εκτέλεσή της, με ανάλαφρες, παραμυθικές εικόνες να ξετυλίγονται, δίνοντας αποτέλεσμα σωστό μουσικό κομψοτέχνημα!
Μία από τις πιο διάσημες και αγαπημένες όπερες , που έκανε πρεμιέρα σαν σήμερα 30 Σεπτέμβρη του 1791 στο ιστορικό θέατρο Schikaneder της Βιέννης.
Θα το καταλάβατε, φίλοι μου...
Πρόκειται για το «Μαγικό Αυλό» του Μότσαρτ, ένα μελόδραμα πολύπλοκων συσχετισμών και ερμηνευτικών προσεγγίσεων.

Βασικός πρωταγωνιστής ένα πνευστό!

Ένας αυλός, που σκοπός του είναι να «απαλύνει» τις δυσκολίες μιας αποστολής.

Αν δει και ακούσει κανείς το έργο επιδερμικά, εντοπίζει απλά στην πλοκή του τα μαγικά, παραμυθένια στοιχεία. Μια εμβάθυνση  όμως του θεατή-ακροατή στην όπερα οδηγεί στα ύψιστα μηνύματα, που εκφράζονται σ’αυτήν.
Μην ξεχνάμε πως βρισκόματε στην εποχή του Διαφωτισμού, κι έτσι ο Μότσαρτ βρίσκει ευκαιρία να εκφράσει τις ιδέες του...Ελευθερία,  Ισότητα και Αδελφοσύνη.

Πολλοί μελετητές κάνουν λόγο και για την σχέση του έργου με τον τεκτονισμό. 
[Ο Μότσαρτ ήταν μέλος της μασονικής Στοάς, η οποία ακολουθούσε τις ιδέες του Διαφωτισμού σε αντιπαράθεση με τον συντηρητισμό του κλήρου στη Βιέννη].

Σε πολλά σημεία στο Μαγικό αυλό υπάρχει συμβολικό περιεχόμενο που παραπέμπει στον τεκτονισμό.
Οι θεοί Ήλιος, Ίσιδα και Όσιρις προέρχονται από τη μασονική μυθολογία. Οι δοκιμασίες και η τελετή μύησης του Ταμίνο θυμίζουν τον τρόπο μύησης των υποψηφίων μελών στις στοές του τεκτονισμού.
Το σκηνικό με σύμβολα και στοιχεία, που είναι παρμένα από την Αρχαία Αίγυπτο, αποτελούν πηγή έμπνευσης για τον τεκτονισμό.
Ο αριθμός 3 παρουσιάζεται με έντονο συμβολικό χαρακτήρα:
Π.χ η κλίμακα του έργου είναι η Μι ύφεση, που στον οπλισμό της έχει 3 υφέσεις,
Στην εναρκτήρια εισαγωγή ακούγονται 3 συγχορδίες…
Τρεις είναι οι νεράιδες, τρεις και οι ναοί: Σοφίας, Λογικής, Δημιουργίας, όπως και οι θύρες του ναού, που προσπαθεί να ανοίξει ο Ταμίνο, είναι επίσης τρεις .

«Πέρα από το θέαμα που μπορεί να απολαύσει κάποιος, 

οι μυημένοι εύκολα αντιλαμβάνονται την ύψιστη σημασία του έργου», 

όπως θα πει σχετικά για το Μαγικό Αυλό, ο Γκαίτε.

Πλούσια σε συμβολισμούς, λοιπόν, όπερα, με κεντρικό θέμα της τις υπέρτατες αξίες, τη μάχη του καλού έναντι του κακού, το θρίαμβο του φωτός και της αλήθειας έναντι του σκοταδισμού.
Ο αγαθοποιός και δίκαιος ιερέας του Ναού, Ζαράστρο συμβολίζει την ελευθερία και το φως, ενώ η Βασίλισσα της Νύχτας, το σκοτάδι και το κακό παραπέμποντας στην απολυταρχική μοναρχία, ίσως της Μαρίας Θηρεσίας, (γνωστή για την αντίθεσή της στον Τεκτονισμό), ενώ με το πνεύμα του κακού που την παρακινεί ίσως υπονοείται η Καθολική Εκκλησία.
Τέλος, ο Ταμίνο ταυτίζεται από πολλούς με τον αυτοκράτορα Ιωσήφ Β΄, φιλικά προσκείμενο στους Τέκτονες.

Αφίσα: The Magic Flute, Marc Chagall - Metropolitan Opera

Στην παράσταση του «Μαγικού Αυλού» στη Μετροπόλιταν Όπερα της Ν.Υόρκης το 1966, ο Μαρκ Σαγκάλ κάνει τα σκηνικά, τις αφίσες και τα κοστούμια.
Η απεικόνιση του χρώματος γίνεται σχεδόν ποιητικά με στόχο του καλλιτέχνη να  μιμηθεί τη μαγική μελωδία του αυλού!

Ο θεατής αγαλλιάζει από τις δροσερές αποχρώσεις του μπλε και του πράσινου που τυλίγουν, σχεδόν «στροβιλίζονται» γύρω από τους χαρούμενους χαρακτήρες, και την αγγελική φιγούρα του αυλητή στο κέντρο, ενώ κίτρινες και κόκκινες πινελιές βοηθούν στην ανάδειξη του φωτός!
Αποχρώσεις κλιμακούμενες, που κατ' εμέ παραπέμπουν στις «ανήσυχες» εναλλαγές τονικοτήτων του έργου, την κορύφωση και το καταλάγιασμα των θαυμαστών αρμονιών του Μότσαρτ…
Εικόνες ζωντανές, που γλιστρούν από τα πινέλα του Σαγκάλ αβίαστα κι απηχούν με μεγάλη, πιστεύω, επιτυχία τη γνώση της τέχνης του Μότσαρτ!

Marc Chagall: Queen of the Night  

Από τις πιο αγαπημένες άριες της όπερας είναι εκείνη της Βασίλισσας της Νύχτας, με τολμηρές ακροβατικές φωνητικές τοποθετήσεις, που εντυπωσιάζουν και δίνουν μια άγρια, αλλά γοητευτική λάμψη στο ρόλο, χαρακτηριστικά που ταυτίζονται με τα αλληγορικά στοιχεία της προσωπικότητας της ηρωίδας.


Στη σκηνή βρίσκονται η Βασίλισσα της Νύχτας και η κόρη της, Παμίνα.
Η Βασίλισσα αποκαλύπτει τα κίνητρά της, τοποθετεί ένα μαχαίρι στο χέρι της Παμίνα, προστάζοντάς την να σκοτώσει τον Ζαράστρο.

Ρυθμός γρήγορος με ένταση και μελωδία απειλητικά μεγαλοπρεπής!
Μία κολορατούρα άρια, από τις δυσκολότερες και απαιτητικότερες του λυρικού ρεπερτορίου, καθώς καλύπτει σε έκταση δύο οκτάβες!




Ένα θαυμαστό τέχνασμα του Μότσαρτ, ηχεί στο αποκορύφωμα της άριας, εκεί που η Βασίλισσα τραγουδάει : "Hort, Hort, Hort!".
Οι  δύο πρώτες συλλαβές είναι σε Ρε και Φα και λογικά ο ακροατής περιμένει να ακούσει την τρίτη  λέξη σε Λα...
Όμως η μαγεία της μουσικής δεν έχει λογική και ο πολυτάλαντος συνθέτης το δίνει στο τρομακτικό Σι ύφεση, ενώ την ένταση, την οργή της εκδίκησης και τη μοχθηρότητα της ηρωίδας εντείνουν η ναπολιτάνικη αρμονία της ορχήστρας που τη συνοδεύει!

Στην πρεμιέρα ο ρόλος της σκοτεινής Βασίλισσας ανατέθηκε στην Ζοζέφα Βέμπερ, αδερφή της γυναίκας του Μότσαρτ, Κωνστάντζας και λέγεται πως ο συνθέτης έγραψε την άρια με σκοπό να επιδείξει την ευελιξία και τις φωνητικές ικανότητες της κουνιάδας του από τις οποίες ήταν εντυπωσιασμένος!
Μερικές εβδομάδες μετά την τόσο επιτυχημένη πρεμιέρα και συγκεκριμένα την τελευταία βραδιά ζωής του Μότσαρτ(4 Δεκέμβρη 1791), η άρια της Βασίλισσας της Νύχτας ήταν εκείνη που ζήτησε να ακούσει από τη Ζοζέφα ψιθυρίζοντας στην Κωνστάτζα να κάνει ησυχία για να απολαύσει το εκπληκτικό ανέβασμα στην κορυφή του Φα!

Diana Damrau: Queen of the Night