"Στον Παράδεισο θ'ακούω!...Όταν η οδύνη μιας Διαθήκης μεταβάλλεται σε χαρά δημιουργίας!"

Πάει πολύς καιρός από τότε που είχα υποσχεθεί πως θα επανέλθω στο θέμα "Μπετόβεν", και σήμερα μου δίνεται η ευκαιρία να το κάνω, φίλοι μου..."

"Ω εσείς άνθρωποι, που με θεωρείτε εχθρικό, ισχυρογνώμονα ή μισάνθρωπο, 

πόσο πολύ με αδικείτε. 

Δεν γνωρίζετε τον κρυφό λόγο που με κάνει να δείχνω έτσι..."

Η Διαθήκη του Μπετόβεν

Το 1802, υπήρξε μια χρονιά καταραμένη για το Μπετόβεν καθώς η κατάσταση της ακοής του διαγνώστηκε ανίατη με προοπτικές επιδείνωσης.
Κατάσταση που είχε δημιουργήσει τεράστια μελαγχολία και θλίψη στον τιτάνα της Μουσικής, τόσο που αποκαρδιωμένος είχε απομονωθεί στο Χάιλιγκενσταντ, ένα προάστιο της Βιέννης, μακριά από οποιονδήποτε...
Σαν σήμερα 6 Οκτώβρη εκείνης της χρονιάς είναι που συνέταξε την περίφημη  Διαθήκη του...

Στη Διαθήκη του Χάιλιγκενσταντ καταγράφονται τα ψυχολογικά τραύματα που του δημιουργούσε η έλλειψη της ακοής, της πιο πολύτιμης αίσθησης ενός συνθέτη!
Μια επιστολή, που μοιάζει με σημείωμα αυτοκτονίας...
Και  συνεχίζει:

 "Από την παιδική μου ηλικία, η καρδιά και η ψυχή μου ήταν γεμάτες από ευγενικά αισθήματα και καλή διάθεση, και ανυπομονούσα να δημιουργήσω σπουδαία πράγματα. 

Σκεφθείτε όμως, ότι εδώ και έξι χρόνια, ταλαιπωρούμαι χωρίς ελπίδα...

[...]

Αν και γεννήθηκα με φλογερό, έντονο ταμπεραμέντο, και διάθεση για διασκέδαση και κοινωνικές συναναστροφές, σύντομα αναγκάστηκα να απομονωθώ, να ζήσω μοναχικά. 

Κι αν μερικές φορές προσπάθησα να ξεχαστώ, ω, πόσο σκληρά με επανέφερε στην πραγματικότητα η αναμφισβήτητα θλιβερή εμπειρία της κακής ακοής μου. 

Γιατί μου ήταν αδύνατον να λέω στους ανθρώπους: 

"Μιλήστε πιο δυνατά, φωνάξτε, γιατί είμαι κουφός!"...

Η Διαθήκη συμπληρώθηκε λίγες μέρες αργότερα και φυλάχτηκε σε ένα μυστικό συρτάρι του γραφείου του, όπου βρέθηκε μετά το θάνατο του κορυφαίου συνθέτη.
Η κατάθλιψη γι'αυτή την αναπηρία του, εκφράζεται στις αράδες αυτής της επιστολής...
Σ'αυτήν αποκαλύπτεται  στην ανθρωπότητα το μυστικό του, η ολέθρια γι'αυτόν ασθένειά του κι εκφράζονται οι χαμένες ελπίδες του,  ο πόνος και η οδύνη του!

"Σας αφήνω λοιπόν, με λύπη... 

Μαζί με τα φύλλα του φθινοπώρου που πέφτουν και μαραίνονται, έσβησαν και οι ελπίδες μου. 

Έχει περάσει πολύς καιρός από τότε που πραγματική χαρά αντήχησε στην ψυχή μου. 

Πότε; Ω, Θεέ, πότε θα ξανανιώσω αυτό το συναίσθημα; 

Ποτέ; Ω, όχι! Αυτό θα ήταν τόσο σκληρό!"

Το σπίτι του Μπετόβεν στο Χάιλιγκενσταντ

Ο Μπετόβεν είχε πάει στο Χάιλιγκενσταντ κατόπιν συμβουλής του γιατρού του, προκειμένου να ξεπεράσει δίπλα στη φύση που τόσο αγαπούσε τα ψυχολογικά προβλήματα που τού είχε δημιουργήσει η απώλεια της ακοής του.

Παράλληλα με την  σύνταξη της  Διαθήκης, ο συνθέτης  ολοκλήρωσε και τη Δεύτερη Συμφωνία του op.26 σε Ρε μείζονα.
Η φύση και οι απέραντοι περίπατοι του είχαν  φτιάξει κάπως το κέφι, με τη χαρούμενη διάθεση και την ψυχική ευφορία να  αντανακλώνται σπασμωδικά στα μέρη της Συμφωνίας και να εναλλάσσονται με τη μελαγχολία, την απελπισία, την κατήφεια  και τη σκυθρωπότητά του.

Το έργο δομείται σε 4 κινήσεις: 

Adagio molto-Allegro con Brio,

Larghetto, 

Σκέρτσο 

και  

Allegro molto.

Το Σκέρτσο που αντικαθιστά το σύνηθες μέχρι τότε μινουέτο του Μπετόβεν προσθέτει στη σύνθεση μεγαλύτερη ζωντάνια και ενεργητικότητα.

Είναι θαυμαστό πώς σε στιγμές απόλυτης οδύνης σκιαγράφησε και ολοκλήρωσε ένα έργο που αντικατοπτρίζει χιούμορ, ζωτικότητα και ενέργεια!

Εφημερίδες της εποχής παρομοίασαν τη Συμφωνία αυτή με "τραυματισμένο δράκο που ενώ σφαδάζει από τον πόνο στις πληγές του, αρνείται να παραδώσει τα όπλα στο θάνατο".

Στο δε "Allegro molto", πολλοί παραβάλλουν τα εξαιρετικά γρήγορα περάσματα των εγχόρδων στην εισαγωγή του με λόξιγκα, ρέψιμο ή μετεωρισμό , που ακολουθείται από  βογκητό πόνου, κάτι που συνδέθηκε με τη δυσφορία που του προκαλούσαν τα γαστρικά προβλήματα, που αντιμετώπιζε ο Μπετόβεν, ιδιαίτερα σε περιόδους μεγάλης ψυχικής πίεσης και άγχους, όπως τον περιβόητο εκείνο Οκτώβρη του 1802, που έφτασε στο σημείο ταυτόχρονα με τη Συμφωνία να συντάξει τη θρυλική Διαθήκη του-Επιστολή στην ανθρωπότητα!

Eπέλεξα να ακούσουμε το μέρος αυτό από την London Symphony Orchestra σε δ/νση μιας θρυλικής μπαγκέτας, του αυστριακού Γιόζεφ Κριπς, μιας και αυτόν τον Οκτώβρη ολοκληρώνονται τέσσερις δεκαετίες από το θάνατό του.

Beethoven: Symphony No. 2,  4th Mov./Josef Krips 

Ο Μπετόβεν βρήκε τη δύναμη, ακόμα και με ολοκληρωτική απώλεια της ακοής του να συνεχίσει για ακόμα 25 χρόνια...
Λέγεται πως τα τελευταία λόγια πριν το θάνατό του το 1827, που ψέλισε ο συνθέτης και αποτελούν μυστήριο ήταν η λατινική φράση :

"Plaudite, amici, comedia finita est-Χειροκροτήστε φίλοι μου, η παράσταση τελείωσε!"

Άλλοι πάλι βιογράφοι του υποστηρίζουν  πως απογοητευμένος, που τόσα χρόνια ζούσε με χαμένη την ακοή του, ψιθύρισε την πρόταση:

"Στον Παράδεισο θ'ακούω!"