Tuesday 6 December 2016

Benjamin Britten: Καντάτα ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ- Μέρη IV, VII και IX


Icon c 1500 St Nicholas.JPG
Ρωσική εικόνα με τον Άγιο Νικόλαο και σκηνές από τη ζωή του(1400)
Το Άγιο Προστάτη των Ναυτικών και των εμπόρων τιμά σήμερα 6 Δεκέμβρη η Εκκλησία μας, τον Άγιο Νικόλαο, με τα φιλάνθρωπα αισθήματα, που διέθεσε την τεράστια περιουσία του για να ανακουφίζει τους φτωχούς, τις χήρες, τα ορφανά και τους απελπισμένους...
Αφιερώθηκε στον ασκητικό βίο, όμως λόγω της αρετής του τιμήθηκε και με το αξίωμα του αρχιεπισκόπου Μύρων.
Ξεχώρισε για τη σοφία, την ηθική του τελειότητα και ήταν προικισμένος και με το χάρισμα της θαυματουργίας!

Ο βίος και τα θαύματά του ενέπνευσαν στον άγγλο Μπένζαμιν Μπρίττεν την "Καντάτα του ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ", ένα κατανυκτικότατο έργο για μικτή χορωδία και τενόρο ως σολίστ, πλαισιωμένους από όργανο, πιάνο, κουαρτέτο εγχόρδων και κρουστά.

Πρόκειται για ένα από τα νεανικά έργα του συνθέτη, γραμμένο να εκτελείται από ερασιτέχνες, παράδοση που συνεχίζεται μέχρι σήμερα, με τις νέες ορχήστρες κυρίως, να το περιλαμβάνουν στο ρεπερτόριό τους.
Το κείμενο της καντάτας επιμελήθηκε ο Eric Crozier, γνωστός συνεργάτης του Μπρίττεν και συνιδρυτής του στο Φεστιβάλ του Aldeburgh, κάνοντας εκτεταμένη έρευνα πάνω στη ζωή του Αγ. Νικολάου και σκιαγραφώντας το πορτρέτο του αγίου επικεντρώνοντας στους σχετικούς με αυτόν θρύλους, αλλά και το μαρτυρικό του βίο.
Η μουσική του Μπρίττεν ενισχύει το δράμα του κειμένου με τη χρήση εντυπωσιακών αντιθέσεων σε αρμονίες, φωνητικά στυλ, αλλά και οργανικά ηχοχρώματα.

Η καντάτα αποτελείται από εννέα αυτοτελή μέρη και περιλαμβάνει σολιστικά μέρη από τον τενόρο, ο οποίος εξιστορεί τη θαυματουργή γέννηση του αγίου Νικολάου, και την αγωνία του για τα αμαρτήματα των ανθρώπων...Επίσης χορωδιακή προσευχή και μέρη που αναφέρονται σε θρύλους σχετικούς με τον άγιο...
Η καντάτα ολοκληρώνεται με το μέρος-αναφορά στο θάνατο του αγίου, και την εξύμνηση του Θεού και της αιώνιας ζωής, όπου ψάλλεται το "Lord, I come to life", βασισμένο στη χρωματική κλίμακα και τη χορωδία να απαντά με μελωδικές μίξεις Γρηγοριανών ασμάτων.

"St. Nicholas rescues the seamen", Lorenzo Monaco
Σήμερα όπως θέλω να επικεντρωθούμε στο 4ο μέρος της καντάτας, εκείνο που περιγράφει το ταξίδι στην Παλαιστίνη με την τρομακτική καταιγίδα, όπου με την επεμβατική προσευχή του Αγίου Νικολάου θα σωθούν οι ναυτικοί, λόγος που θέσπισε τον άγιο ως "ΠΡΟΣΤΑΤΗ των ΝΑΥΤΙΚΩΝ".

Ένα μέρος τρομερά εκφραστικό στην μουσική του περιγραφή, με τους ανέμους, τις θύελλες, τον ανθρώπινο τρόμο και αγωνία να αποτυπώνονται "μακριά από το τονικό κέντρο" φυσικά, και με ελιγμούς από παράφωνες αρμονίες.

Ο ανδρικός χορός "περιγράφει" το ταξίδι, ενώ συνοδευτικά τα 4 χέρια στο πιάνο καθοδηγούν στο ρυθμό περιγραφής...
Η χορωδία σταματά για λίγο για να υποδηλώσει την καταιγίδα που μαίνεται...Γυναικείες φωνές (2:08)ακούγονται σε παράλληλη κίνηση με τα κρουστά σηματοδοτώντας το βούισμα των ανέμων, με χαρακτηριστική την απότομη εναλλαγή δυναμικής...
Εδώ, οι με πολλές αποτζιατούρες, φωνές, περιγράφουν την τρομακτική θαλασσοταραχή, το βρυχηθμό του ανέμου και των κυμάτων και σταματούν μόνο για ν'ακουστούν οι κραυγές των ναυτικών που ζητούν έλεος, ενώ ξεχωρίζουν εφέ τυμπανισμών με έντονα drumroll...
Καθώς η καταιγίδα υποχωρεί, (4:12)ένα ρετσιτατίβο secco-προσευχή του Αγίου Νικολάου από την φωνή του τενόρου, ολοκληρώνει, κινούμενη πάνω σε ένα μελωδικό οστινάτο(5:50) εκτελεσμένο στην υψηλή, μεταλλική περιοχή του πιάνου, οδεύοντας ήσυχα και αγαλλιαστικά στην αρχική κλίμακα...

Britten: Saint Nicolas, IV. He journeys to Palestine:



Πέμπτο, έκτο και έβδομο μέρος της καντάτας αναφέρονται στη ζωή του αγίου και σε θρύλους σχετικούς με αυτόν, με έμφαση σε κείνον όπου ο Άγιος ανέστησε τρία σχολιαρόπαιδα, που είχε σφάξει ένας χασάπης για να βάλει το κρέας τους στον κιμά.

Η Ανάσταση των τριών παιδιών από τον Αγ. Νικόλαο", Γκέραρντ Ντάβιντ


"Tίμοθυ, Μαρκ και συ Ιωάννη, φορέστε τα ενδύματα τα σαρκικά…", ψάλλει ο τενόρος (3:59) με τη χορωδία να συμπεριφέρεται αντιστικτικά…, και αποκορύφωμα το δοξαστικό "Αλληλούια" (5:12), σε απόδοση από παιδικές φωνούλες, με το οποίο σηματοδοτείται η επιστροφή των νεκρών παιδιών!


[Γνωρίζουμε την παιδαγωγική δράση του Μπρίτεν , που πηγάζει από την ιδιαίτερη αγάπη του για τα παιδιά και μπορούμε να φανταστούμε την ευαισθησία με την οποία χειρίζεται το μέρος αυτό της καντάτας για να τιμήσει τον Άγιο Νικόλαο, που ανάμεσα στα τόσα είναι και προστάτης των παιδιών(να πούμε πως στη Δύση ο άγιος Νικόλαος ταυτίζεται με τον Santa Claus, και η γιορτή του παρότι είναι στις 6 Δεκέμβρη συνδέεται με τα Χριστούγεννα και με την ανταλλαγή δώρων)]



Μέρος VII:Ο άγιος και τα πολτοποιημένα αγόρια:





Το τελευταίο μέρος της καντάτας είναι μια μουσική περιγραφή του ελέους και των φιλανθρωπιών του αγίου με τη Σολ μείζονα να πρωτοστατεί σε όλα τα χορικά άσματα που παρουσιάζονται ως έπαινος για όλα τα θαυμαστά έργα και την ευσέβεια του αγίου!
Σε γενικές γραμμές η καντάτα στηρίζεται στο τονικό σύστημα, όπως είδαμε, πλην ορισμένων εξαιρέσεων, (όπου το θέμα, οι συναισθηματικές καταστάσεις και γεγονότα απαιτούν, και χρησιμοποιούνται για την περιγραφή τους) διάφωνα διαστήματα και στοιχεία ατονικότητας.

Ο Άγιος Νικόλαος εκοιμήθη ειρηνικά στις 6 Δεκεμβρίου του 343 μ. Χ. Μετά τον θάνατο του ονομάστηκε "Μυροβλύτης", καθώς σύμφωνα με την παράδοση, τα λείψανά του άρχισαν να αναβλύζουν άγιο μύρο.

Αρχείο: Πατριαρχείο Πετ, παρεκκλήσι Αγίου Νικολάου - 11 Ο θάνατος του Νικόλα


Το ένατο και τελευταίο μέρος της καντάτας του Μπρίττεν εκφράζει τις στιγμές πριν το θάνατο του αγίου, την αποδοχή της ολοκλήρωσης της γήινης ζωής με χαρά, και την εξύμνηση του Θεού και της αιώνιας ζωής εν τη Βασιλεία Του!
Ξεκινά η μελωδία με το σολιστικό μέρος να ανατίθεται στον τενόρο, που ψάλλει το "Lord, I come to life", βασισμένο στη χρωματική κλίμακα και τη χορωδία να απαντά με μελωδικές μίξεις Γρηγοριανών ασμάτων.
Η καντάτα κλείνει με το κατανυκτικό "God Moves in a Mysterious Way", δοξολογία στα μυστήρια του Θεού και των Αγίων.




Britten: Saint Nicolas, IX. The Death of Nicolas 



Αξίζει για όσους δεν το γνωρίζουν, να αναζητήσουν το έργο και να είναι βέβαιοι πως θα τους αποζημιώσει…
Με δοξαστικό και υμνητικό χαρακτήρα,  στον Άγιο των ναυτικών, στον Mυροβλήτη προστάτη των παιδιών, πάντα με ηρεμεί να το ακούω τέτοια μέρα που το θυμάμαι, και προετοιμάζομαι για τη μαγεία των Άγιων Ημερών!

1 comment:

  1. Παραγωγικότατος συνθέτης ο Μπρίτεν, συνέθεσε αρκετά έργα για παιδιά ή σχετιζόμενα με παιδιά, οπότε δεν θα μπορούσε να παραλείψει να συνθέσει αυτήν την καντάτα για τον προστάτη άγιο των παιδιών, τον Αγ. Νικόλαο. Το έργο αυτό, Ελπίδα μου, με εξαίσιο τρόπο συλλαμβάνει την αγνότητα και την ευλάβεια με τις οποίες συντηρούνται οι μνήμες για την ζωή και τις πράξεις του αγίου. Εξαιρετικό έργο, όντως, που αξίζει κάποιος να το ακούσει ολόκληρο όπως μας προτείνεις γλυκιά μου φίλη, αλλά ιδιαίτερα αντιπροσωπευτικά τα μέρη που σημειώνεις. Και τα εικαστικά που συνοδεύουν το κείμενό σου, πολύ ξεχωριστά και με διαφορετικές τεχνοτροπίες.
    Ευχαριστούμε πολύ, αγαπημένη μου φίλη για την αφιέρωση αυτή! Όμορφο και μουσικό απόγευμα Κυριακής! ❤

    ReplyDelete