Wednesday 31 January 2018

"Φίλιπ Γκλας: μπορεί να είναι και εύπεπτος..."

Αποτέλεσμα εικόνας για Philip Glass
Photo by Evening Standard

Mπήκε στη μουσική σε μια περίοδο μεταβατική, που κυριαρχούσε ο δωδεκαφθογγισμός του Σαίνμπεργκ.Όμως οι συνθέτες ένιωθαν να βρίσκονται σε αδιέξοδο, και μεγάλο ποσοστό ακροατών μισούσε το είδος αυτό...
Ο γεννημένος σαν σήμερα 31 Γενάρη 1937 Φίλιπ Γκλας προσπαθεί να βρει νέο δρόμο, με κατανοητές αρμονίες στον ακροατή, αλλά συγχρόνως να ανοίγει νέες προοπτικές...
Για έμπνευση στρέφεται σε διάφορες πηγές...μαθηματικοφιλοσοφικές θεωρίες που γνώρισε με τις σπουδές του στις θετικές επιστήμες, ινδικούς ρυθμούς, ηλεκτρονικά πειράματα α λα Κέητζ, μέχρι ροκ.
Τελικά, καταλήγει στο κίνημα του μινιμαλισμού, του οποίου θεωρείται ιδρυτής, αν και ο ίδιος λόγω των κλασικών μουσικών σπουδών του, επιθυμεί να τον αποκαλούν κλασικιστή.

Λατρεύω τον Γκλας και ό,τι συμβολίζει η κάθε μουσική φράση του!
Πολλοί, όμως μουσικόφιλοι δηλώνουν  να μην κατανοούν τη μουσική του, να τη θεωρούν μάζα κακοφωνιών, ανυπόφορη, καταστροφική για τ'αυτιά, άλλοι απλά αδιαφορούν στο άκουσμά της κι άλλοι να εκφράζουν φρίκη για την αποχαυνωτική επαναληπτικότητα της μίνιμαλ...

Όμως σήμερα, σάς έχω μια έκπληξη ευχάριστη!
Ενα έργο του, που για μένα αποτελεί λυρικό δείγμα των δημιουργιών του.

Πρόκειται για το "Κονσέρτο για κουαρτέτο σαξοφώνων και Ορχήστρα", που συνέθεσε το 1995 κατόπιν παραγγελίας για το γερμανικό Κουαρτέτο Σαξοφώνων "Rascher".
Από τα 4 μέρη του προτείνω να ακούσουμε τα δύο πρώτα.


Το 1ο μέρος ξεκινά με απαλή, ρέουσα μελωδία και ρυθμό χαλαρού λικνίσματος.
Αποδιοργανώνει αισθήσεις η εμφάνιση του κομψού, ευγενικού μοτίβου των σαξοφώνων(1:01), που "βηματίζουν" πάνω στο ανάλαφρο μουσικό χαλί, που΄χει στρωθεί λίγο νωρίτερα με πρόθυμες δοξαριές από τα τσέλα, τις βιόλες, τα βιολιά αλλά και τα ξύλινα πνευστά(0:28)...
Προς στιγμήν οι μεταλλικές ηχητικές νύξεις από το τρίγωνο και η ρυθμική έμφαση του ταμπουρίνου και του ντεφιού, αλλάζουν το ύφος(2:30)...Όμποε και κλαρινέτα εκθέτουν το πλάγιο θέμα σε μιαν εξόχως λυρική μελωδική γραμμή(4:54)...Οι μουσικές φράσεις μετασχηματίζονται σε μια θελκτική, έμμονη συν-ωδία...
Η επανεμφάνιση στα σαξόφωνα της ρεμβαστικής μελωδίας, σαν διακριτικές πινελιές, ανακουφίζει γλυκά(5:46)...Εισέρχονται σταδιακά, συνομιλούν ερωτικά σε ζεύγη, ενώ το πίκολο φλάουτο νωρίτερα μοιάζει να ανακάλεσε  μια νοσταλγική θύμηση...
Ξαφνικά το μοτίβο μένει μετέωρο(6:06)...Η απορία δεν προλαβαίνει να εκφραστεί γιατί ένας αργός εμβατηριακός ρυθμός από το ταμπούρο και το τρίγωνο αρχίζει(6:09)...
Πριν ο ήχος απομακρυνθεί ήσυχα, ένας ψίθυρος των σαξοφώνων(6:31) με την ταυτόχρονη ηχητική υπόκλισή τους, συνεπαίρνει...
Ο κοφτός, στατικός ισοκράτης των τσέλων προειδοποιεί για φινάλε...
Δυο χτυπήματα απ'το ιδιόφωνα κουδουνάκια κλείνει την αυλαία...

<<Philip Glass: Concerto for saxophone quartet and orchestra Mvmt. 1>>



Ακολουθεί το 2ο μέρος, μια φρενιτιώδης σκερτσόζικη μελωδία, που εκπλήσσει κι ενθουσιάζει με τον ρυθμό της των 7/8...
Ρυθμός βαλκάνιος, που όμως εδώ οι τζαζ αποχρώσεις-μελωδικές και αρμονικές- τού προσδίδουν κάτι από Μπερνστάιν και "West side story", στα σθεναρά σφυροκοπήματα που διακρίνει, χωρίς προσπάθεια, το αυτί μας.
Τα θέματα εναλλάσσονται έξυπνα, θορυβωδώς μεν, χωρίς στόμφο δε, προβάλλοντας εμφατικά το χαρακτήρα της μελωδικής ιδέας που έχει κάτι από νεανική, φανφαρόζικη  "αναίδεια", κάτι από  ξεγνοιασιά, δίχως το ύφος να γίνεται υπερβολικό και πομπώδες...
Ζωντάνια, χορευτική διάθεση, ενέργεια και διονυσιακό κέφι είναι η αίσθηση, που αφήνουν στον ακροατή οι εναλλασσόμενες, θεματικές ιδέες.

<<Philip Glass: Concerto for saxophone quartet and orchestra Mvmt. 2>>



Tuesday 30 January 2018

Ένα..."αστειάκι", μετά μουσικής...



Ο γεννημένος σαν σήμερα 30 Γενάρη 1697, Γιόχαν Γιοακίμ Κβαντς υπήρξε μεγάλος φλαουτίστας, μουσικοπαιδαγωγός, συγγραφέας και συνθέτης στην εποχή του,  με την επίδραση από τον Βιβάλντι και γενικά την ιταλική σχολή εμφανέστατη και στις συνθέσεις και στις εκτελέσεις του.
Η φήμη του ήταν τόση, που ο Φρειδερίκος ο Μέγας τον προσέλαβε ως δάσκαλό του στο Πότσδαμ. Μάλιστα η εκτίμησή του προς αυτόν φαίνεται από το ότι τού είχε επιτρέψει, (και μόνο σε αυτόν) να σχολιάζει, να κάνει παρατηρήσεις, να διορθώνει, ακόμα και να κατακρίνει τις συνθέσεις και τις εκτελέσεις του.
Κουτσομπόληδες του παλατιού έλεγαν πως σε κάθε εκτέλεσή του, που παρακολουθούσε ο Κβαντς, κρύος ιδρώτας περιέλουζε το μονάρχη Φρειδερίκο, τρέμοντας υπερβολικά  την κρίση το δασκάλου του…
Κυκλοφορεί και το σχετικό αστείο, όπως αναφέρεται από τον Thomas Campbell στο βιβλίο του «Ο Φρειδερίκος και η εποχή του».
Πριν το μεταφέρω με το δικό μου τρόπο, να πω πως από περιγραφές γνωρίζουμε πως ο διάσημος φλαουτίστας δάσκαλος ήταν υπερόπτης, και σωματικά υπερβολικά ψηλός, με ευρείς ώμους και γιγαντιαία άκρα …

ΤΟ ΑΣΤΕΙΟ:

"Ο Κβαντς, έτσι όπως είναι ψηλός, σοβαρός και αυστηρός στην όψη, μοιάζει τύραννος για το βασιλιά…Όμως, ο Θεός αγαπά τον κλέφτη, λένε, αλλά και το νοικοκύρη ...κι έτσι για καλή τύχη του Φρειδερίκου , υπάρχει και η Κυρία Κβαντς, τύραννος του δασκάλου, κι αυτός πραγματικός σκλάβος της!",
σκεφτόταν ο Καρλ Φιλιπ Μπαχ (γιος του Σεμπάστιαν), που μαζί με τον Κβαντς ήταν στην υπηρεσία του Φρειδερίκου στο Πότσδαμ….

Ετσι, κάποιο βράδυ σε μια από τις συγκεντρώσεις των μουσικών στο Σαν Σουσί, ο Καρλ Φίλιπ έθεσε στους συναδέλφους και το βασιλιά το ερώτημα:

"Ποιο είναι το πιο ισχυρό ζώο στα Πρωσικά εδάφη;" …
Καθώς κανείς δεν μπορούσε να δώσει απάντηση, ο Μπαχ είπε:
"Το σκυλάκι της Μαντάμ Κβαντς!!!", τείνοντας το χέρι και δείχνοντας τον τρανό εκπαιδευτή!
"Αυτός φοβάται τη γυναίκα του, όπως ο βασιλιάς μας φοβάται τον Κβαντς!"….

Ο Φρειδερίκος, λέγεται πως γέλασε με την καρδιά του…

Καθώς φαίνεται ο αγαπητός φλαουτίστας είχε το ευαίσθητο σημείο του. Τη γυναίκα του, Άννα Καρολίνα.
Ως "Κουταλιανός της Μουσικής", καθηλωνόταν από το δυναμισμό και την ισχυρή της προσωπικότητα, κόρη στρατιωτικού ούσα...


ΤΟ ΕΙΚΑΣΤΙΚΟ:

Στον διάσημο πίνακα του Άντολφ Μένζελ: "Κονσέρτο στο Σαν Σουσί",  ανάμεσα στους Κ. Φ. Ε. Μπαχ, που παίζει τσέμπαλο, τον Φραντς Μπέντα δεξιά όρθιο με το βιολί, και τους λοιπούς αριστοκράτες ακροατές(όλοι χαμογελαστοί απολαμβάνουν τη μαγεία της μουσικής) απεικονίζεται τέρμα δεξιά και ο Γιόχαν Γιόακιμ Κβαντς, με σκυμμένο το κεφάλι, σοβαρός, αγέλαστος  και συνοφρυωμένος να παρακολουθεί εξ αποστάσεως το μαθητή του Φρειδερίκο το Μέγα, που παίζει φλάουτο.

*****

Τιμητικά, να θυμίσουμε πως ο Κβαντς έπαιζε άρτια βιολί, όμποε και φλάουτο. Υπήρξε κατασκευαστής φλάουτων, που με τους σχεδιασμούς και τις επεμβάσεις του βελτίωσε τις επιδόσεις και δυνατότητες του οργάνου.
Το "Δοκίμιό" του για την τεχνική ερμηνείας του φλάουτου, είναι σπουδαίο σύγγραμμα στη φιλολογία του οργάνου.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1740 εισήλθε στην υπηρεσία του Μεγάλου Φρειδερίκου της Πρωσίας όπου έμεινε για το υπόλοιπο της ζωής του.
Κατά τη διάρκεια της μακράς θητείας του με τον βασιλιά, κατασκεύασε γι'αυτόν 18 φλάουτα και παρήγαγε εκατοντάδες έργα για το φλάουτο με  πιο γνωστό το "Concerto σε ΣΟΛ μείζονα", το επονομαζόμενο: "Potsdam".

ΤΟ ΚΟΝΣΕΡΤΟ ΣΕ ΜΙ ΕΛ.

Επειδή όμως μετά από συζητήσεις με πολλούς φίλους φλαουτίστες που ισχυρίζονται πως "τα πιο όμορφα κοντσέρτα φλάουτου είναι σε μι μινόρε"...(και νομίζω ότι είναι αλήθεια αν φέρουμε στο μυαλό μας τα αντίστοιχα έργα των Τέλεμαν, Μερκαντάντε, Μπέντα κλπ), επιλέγω να ακούσουμε σήμερα το "ΚΟΝΣΕΡΤΟ σε μι ελ, για φλάουτο, έγχορδα και κοντίνουο" του Κβαντς, ένα κόσμημα της ύστερης μπαρόκ μουσικής, ένα χαρακτηρισμένο "μουσικό διαμάντι παλαιάς και τέλειας κοπής".
Ο Κβαντς το συνέθεσε γύρω στο 1730, όταν ήταν μέλος της Ορχήστρας της Δρέσδης και το ακούμε με το περίφημο Ensemble Sans-Souci του Βερολίνου, ενώ φλάουτο-τραβέρσο εκτελεί ο ιδρυτής του συνόλου, Christoph Huntgeburth.

Johann Joachim Quantz: "Concerto for Flute, Strings and B.C. in E minor: 
I. Allegro ma non tanto, II. Affettuoso, III. Vivace



Monday 29 January 2018

Τσέχωφ: στα φτερά του Γλάρου του...


http://moziru.com


Περίπατος στον πεζόδρομο Καμεργκέρσκι της Μόσχας...
Ένας δρόμος με πολλά γουστόζικα καφέ στο κέντρο της ρωσικής πρωτεύουσας και διόροφα κτίσματα, κάπως αυστηρά, που όμως ανασύρουν ευγένεια και λεπτή αισθητική.
Μια elegant style  εκλεπτυσμένη λιτότητα.


Λίγο πριν την κεντρική λεωφόρο ένα κτίριο με πολύμετρη πρόσοψη  διεκδικεί την προσοχή μας λόγω ημέρας...
Τα παράθυρα με το πορφυρό κάσωμα στοιχισμένα πειθαρχικά,  κι επίσης στοιχισμένα αχνοφέγγουν τον σοβά του τα κρεμαστά, λιτά φαναράκια.
Είναι το Θέατρο Τέχνης της Μόσχας, που έχει το όνομα του γεννημένου σαν σήμερα 29 Γενάρη του 1860 μεγάλου δραματουργού:
 «Άντον Τσέχωφ».



Το Θέατρο άνοιξε τις πύλες του το 1898 με έργα Σαίξπηρ, Τολστόι, χωρίς όμως ιδιαίτερη επιτυχία...

Στο τέλος της πρώτης χρονιάς λειτουργίας του ανέβηκε ο «Γλάρος»  του Τσέχωφ με πρωταγωνίστρια την σύζυγο του συγγραφέα Όλγα Κνίπερ, που γνώρισε θριαμβευτική υποδοχή!
Από τότε, το έμβλημα του Θεάτρου έγινε ένας γλάρος, που ανάγλυφα φτερουγίζει μόνιμα στην πρόσοψη του κτιρίου και λίγο κάτω από την κεραμοσκεπή του.


« Είμαι γλάρος… Όχι, άλλο ήθελα να πω… Είμαι ηθοποιός…είμαι καλλιτέχνις…», 
θα γράψει ο Τσέχωφ…


Οι πόρτες εισόδου του Μοσχοβίτικου Θεάτρου Τέχνης, δυο...

Πάνω από τη μία τραβά την προσοχή ένα ιδιαίτερο γλυπτό. Απ΄την  πέτρινη ανάγλυφη μάζα ξεχωρίζεις ένα ανθρώπινο κεφάλι, που αγωνίζεται να ξεφύγει από την ορμή ενός τεράστιου κύματος που τον κυνηγά…
«Ο  κολυμβητής και το κύμα», όπως τιτλοφορείται το ιδιαίτερο γλυπτό της πρόσοψης του Θεάτρου Τέχνης είναι έργο της Άννας Γκολούμπκινα, εμπνευσμένο από τον Τσεχωφικό Γλάρο.

Ένα μνημειώδες ανάγλυφο γλυπτό φιλοτεχνημένο το 1900 περίπου, που εκφράζει με τόλμη τη διάθεση της εποχής απέναντι στην Τέχνη…τις καινοτόμες, πρωτοποριακές ιδέες για το Θέατρο και τον απελευθερωμένο καλλιτέχνη, που πασχίζει να πείσει και να καθιερωθεί.
Η καλλιτέχνις δίνει έμφαση στην εκφραστικότητα του κολυμβητή και απεικονίζει σμιλεύοντας το υλικό της την αδυσώπητη μάχη του με τις δυνάμεις της φύσης και της ψυχής του.

«Είσαι νοτιάς κι εγώ πουλί χαμένο 
εκεί που θέλεις με πηγαίνεις, με πετάς. 
Είσαι βοριάς παγώνεις τα φτερά μου 
κι ύστερα μ' ένα φιλί ψηλά με πας…», 

θα γράψει η Αρλέτα και θα μελοποιήσει η Καραΐνδρου για τις ανάγκες του «Γλάρου», που θα ανέβει από το Εθνικό Θέατρο το 1988.

Ανάγκη να βρίσκονται οι ψυχές, ν’ανταμώνουν κάτω από τις ίδιες αγάπες που τους δίνουν ώθηση για πέταγμα…Πατήματα σε βελούδινες νότες με μοναδικό κριτήριο το συναίσθημα ανοίγουν φτερά και αιωρούνται στο ελαφρύ ανεμάκι της Τέχνης…
Αρκούν τα φτερά του γλάρου για να φτάσουν ως τον ουρανό όσα κοιμούνται στην ψυχή μας μέσα;…

Αχ, Τέχνη μου, μάγισσα εσύ κι εγώ ακόλουθός σου..Χωρίς εσένα δεν ξέρω να ζω...



«Είμαι ένας γλάρος. Όχι, δεν είν’ αυτό… Θυμάσαι που σκότωσες κάποτε ένα γλάρο; 
Ένας άνθρωπος πέρασε κατά τύχη, τον είδε, και μη έχοντας τίποτα άλλο να κάνει τον κατάστρεψε…»

θα γράψει ο Τσέχωφ…

Ο Τρέπλεφ σκότωσε το πουλί, φίλοι μου, όπως θα γνωρίζετε...Ο Τριγκόριν σκοτώνει την ψυχή της Νίνα...
Δυνατή όμως παραμένει η αγάπη, όπως και η αφοσίωση στην Τέχνη...
Σαφείς οι αναφορές...με τους υπαινιγμούς του Τσέχωφ να μη σ' αφήνουν να περιοριστείς στο φαίνεσθαι.
Το ίδιο πετυχαίνει, πέρα από την θεατρική ερμηνεία της Μποφίλιου, κι ο λεκτικός συμβολισμός του Γερ. Ευαγγελάτου:
«...ήταν τα μάτια της υγρά σαν το νερό στη λίμνη
και μέσα τους επέπλεαν λευκά πουλιά νεκρά,
αυτά που ήταν να γίνει

Γιατί μπορεί το θέατρο να γίνει και ζωή
μπορεί να είναι και ζωή...»



«…πάντα γελούσε με τα όνειρά μου, ώσπου έπαψα κι εγώ να πιστεύω, έχασα το θάρρος μου… 
[…]
…έπαιζα κουτά...Δεν ήξερα τι να κάνω τα χέρια μου, δεν ήξερα να σταθώ στη σκηνή, 
δεν μπορούσα να κανονίσω τη φωνή μου…
[…]  Τώρα πια δεν είμ’ έτσι. Τώρα παίζω με πάθος, μ’ ενθουσιασμό, μεθώ πάνω στη σκηνή, 
νιώθω πως η ψυχή μου γίνεται κάθε μέρα πιο δυνατή! 
Τώρα ξέρω πως κείνο που αξίζει δεν είναι η φήμη, δεν είναι η δόξα, μήτε εκείνα που ονειρευόμαστε, αλλά το να μάθεις πώς να κάνεις υπομονή… 
Να μάθεις να σηκώνεις το σταυρό σου και να ’χεις πίστη... 
Κι όταν σκέφτομαι την τέχνη μου, την αποστολή μου, δε φοβάμαι τη ζωή...»

Αλήθεια, πόσες φορές αυτό το πέταγμα του γλάρου μας γλυτώνει από την τρέλα των καιρών μας…Παντιέρα ας γίνει το πέταγμά του, με ελεύθερη την καρδιά και το νου να φτερουγίζουν μ' αφοσίωση γύρω από κάθε τι που αγαπάμε και μάς εκφράζει!
Κι αν ξεροβόρια κι αστραπές κάποιες στιγμές εναντιώνονται στο πέταγμά μας, μην ξεχνάμε πως «έχει τιμή το πέταγμα με κόντρα τον καιρό…»


Saturday 27 January 2018

"Μότσαρτ:Απαγωγή απ'το Σεράι"



<<...Ο Μότσαρτ προσπαθούσε να βρίσκει την αναψυχή μακριά απ'το σπίτι του. 
Έπαιζε μπιλιάρδο στο καφενείο καθημερινά μετά το μεσημεριανό, και τα περισσότερα βράδια τον συναντούσες στην ταβέρνα. 
Τρελαινόταν για τις αυτοσχέδιες συντροφιές που με τις άμαξες κινούσαν για την εξοχή και καθώς ήταν έξοχος χορευτής, συχνά ουκνά τον έβρισκες σε χορούς και μασκαράτες.
Αυτές οι διασκεδάσεις πότε πολύχρωμες και παρδαλές, πότε σε πιο ήρεμη διάθεση ήταν απαραίτητες για την ανάπαυση του μυαλού του, ύστερα απ'την εντατική και παρατεταμένη δημιουργική προσπάθεια.
Άλλωστε τού μετέφεραν μεσ'από τα κρυφά μονοπάτια απ'τα οποία η μεγαλοφυία ασυνείδητα ενεργεί, όλες εκείνες τις γοργοφτέρουγες εντυπώσεις της ζωής που κέντρισαν την έμπνευσή του...
[...] 
Όπως στις απολαύσεις, έτσι και στο δημιουργικό του έργο, ο Μότσαρτ δεν γνώριζε όριο..
Ενα μεγάλο μέρος της νύχτας του ήταν αφιερωμένο στη σύνθεση και το πρωί, μένοντας ίσαμ'αργά στο κρεβάτι, θα διόρθωνε και θα δούλευε καλύτερα όσα είχε γράψει. 
Έπειτα γύρω στις 10, κινούσε με τα πόδια ή με τ'αμάξι, που έστελναν για να τον πάρουν, για τα προγραμματισμένα  του μαθήματα...
[...]
Οι βλαβερές συνέπειες αυτού του τρόπο ζωής ήταν ολοφάνερες...Οι ανόητες και ασύνετες σπατάλες του ήταν επίσης πολύ κοντά στην αλήθεια και συνδέονταν με μερικά από τα ευγενέστερα ένστικτα της ψυχής του.
Παράδειγμα , αν κάποιος απελπισμένος τον πλησίαζε για δάνειο, ποτέ ο Μότσαρτ δεν θα του έπαιρνε ενέχυρο κιαν του πρόσφεραν μια τέτοια εξασφάλιση, ποτέ δεν θα ερευνούσε γύρω απ'αυτήν.
Ήταν το ίδιο ανίκανος όσο κι ένα παιδί να ζητήσει κάτι τέτοιο. 
Προτιμούσε να κάνει κατευθείαν μια δωρεά, πάντα με γελαστή μεγαλοψυχία...
Βέβαια, τα οικονομικά μέσα που χρειάζονταν για τέτοια έξοδα ήταν πολύ πιοπάνω από το πραγματικό του εισόδημα. 
Τα έσοδά του από τα θέατρα, τις συναυλίες, τους εκδότες και τους μαθητές του μαζί με τη σύνταξη που τού είχε χορηγηθεί από τον Αυτοκράτορα δεν αρκούσαν, αφού τα γούστα του κοινού διόλου δεν είχα στραφεί προς τη μουσική του Μότσαρτ. 
Η αγνή της ομορφιά, ο πλούτος και η βαθύτητά της προβλημάτιζαν εξαιρετικά τους ακροατές ύστερα απ'την δημοφιλή και εύπεπτη τροφή που ήταν συνηθισμένοι. 
Είναι βέβαια γεγονός πως, χάρη στα λαϊκά στοιχεία που περιείχε το έργο εκείνο, το βιεννέζικο κοινό, κάποια εποχή, δεν χόρταινε ν'ακούει το "Μπελμόντε και Κονστάντσε"!>>

(Αποσπάσματα από τη νουβέλα του Έ.Μέρικε: "Ο Μότσαρτ στο δρόμο για την Πράγα", σελ 19-22)




Αγαπητοί φίλοι, ο τίτλος  "Μπελμόντε και Κονστάντσε" είναι η περίφημη όπερα: "Απαγωγή απ'το Σεράι" του Μότσαρτ, που στην εποχή του συνθέτη ήταν γνωστή με τα ονόματα των δυο ηρώων της.

Η παραπάνω νουβέλα αποτελεί μυθοπλασία του Eduard Mοrike, που λάτρευε τη μουσική του Σαλτσβουργιανού, μια φανταστική αναδημιουργία του ταξιδιού που έκανε ο Μότσαρτ από τη Βιέννη στην Πράγα το 1787 για την πρώτη παράσταση του Don Giovanni.
Ο Μέρικε με φόντο τη Βοημική εξοχή ζωγραφίζει αριστουργηματικά τη δημιουργική ιδιοφυΐα του φαινομένου-Μότσαρτ.

Το στιγμιότυπο αναφέρεται στην "Aπαγωγή από το Σεράι", γραμμένη το 1782.
Ιστορίες για χριστιανούς, αιχμαλώτους των μουσουλμάνων, ήταν διαδεδομένες σε όλη την Ευρώπη εδώ και αιώνες. Όμως, από τον 18ο αιώνα η τουρκική αυτοκρατορία είχε σταματήσει να είναι απειλή και οι στοχαστές του Διαφωτισμού σε αυτό το νέο πλαίσιο, έγραφαν ιστορίες σχετικά για Άραβες που επισκέπτονται την Ευρώπη ή Ευρωπαίους που μένουν σε μουσουλμανικά εδάφη ενισχύοντας έναν θετικό τρόπο παρουσίασης των Τούρκων, όπως έκανε ο Μοντεσκιέ στις Περσικές Επιστολές ή o Cadalso στις Μαροκινές Επιστολές του.
Η "Απαγωγή από το Σεράι" του Μότσαρτ κινείται στην ίδια ατμόσφαιρα και  προσανατολισμό.
Η πρεμιέρα της δόθηκε στο Burgtheater της Βιέννης κατόπιν επιθυμίας του αυτοκράτορα Ιωσήφ κι ενίσχυσε το ζίνγκσπιλ, (είδος γερμανικής μουσικής κωμωδίας), που μέχρι εκείνη την εποχή επισκιαζόταν από την "παντοκρατορία" της ιταλικής όπερας .
Έτσι, δίκαια το συγκεκριμένο έργο θεωρείται μεγάλης σημασίας για τη μετέπειτα εξέλιξη της γερμανικής όπερας γενικότερα.
Αυτοί οι δύο παράγοντες συνέκλιναν στο να παραχθεί αυτή η ξέγνοιαστη, ανοιχτόμυαλη όπερα την περίοδο του Διαφωτισμού, η οποία αποτέλεσε και ένα από τα πιο αγαπητά έργα του κοινού, αλλά και του ίδιου του συνθέτη.Κάλλιστα, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί μια αριστότεχνα  δυτικοποιημένη εκδοχή της τουρκικής μουσικής. Ένα μελόδραμα με αλληγορικούς συμβολισμούς, όπου αναδεικνύονται τα σύμβολα και οι ιδέες του Οριενταλισμού αλλά και το ανθρωπιστικό πνεύμα του Διαφωτισμού.


Η "Απαγωγή από το Σεράι" γράφτηκε μια χρονιά, το 1782, από τις πιο ευτυχισμένες του Μότσαρτ, μιας και είναι η χρονιά που νυμφεύθηκε την  Κωνστάντζα Βέμπερ και πολλοί λένε πως επέλεξε την ιστορία λόγω του ονόματος της ηρωίδας  Κωνστάντσε με κείνο της  γυναίκας του.

Μια εξαιρετική, ρομαντική όπερα με την  οποία ο 25χρονος Μότσαρτ αγγίζει το μυαλό και την καρδιά μας, εκπέμποντας ενέργεια, δύναμη και προκαλώντας όλα τα συναισθήματα που μπορεί να αισθάνεται ένας άνθρωπος στη ζωή: θλίψη, άγχος, μα και ελπίδα και κυρίως άκρατη ευτυχία.

Edda Moser Singt MozartΟ Μότσαρτ μάς διδάσκει!
Μάς θυμίζει πως ο κόσμος των συναισθημάτων είναι υπαρκτός ...
Με αυτό το έργο του, ο γεννημένος σαν σήμερα "αγαπητός του Θεού-Aμαντέους" ανακαλεί στη μνήμη μας το πώς είναι να γελάμε, να αισθανόμαστε βαθιά, να δινόμαστε ολοκληρωτικά, να ελπίζουμε, να αγαπάμε.

Γνωρίζοντας την εξαιρετική φήμη των ερμηνευτών για τους οποίους έγραφε ο Μότσαρτ την συγκεκριμένη όπερα, προσάρμοσε τις άριες στις δεξιοτεχνικές τους ικανότητες.

Η μουσική της όπερας περιλαμβάνει μερικές από τις πιο εντυπωσιακές και απαιτητικότατες σε εύρος άριες, όπως εκείνη της τρίτης πράξης ερμηνευμένη από την Κονστάντσε, η μακροσκελής και περίτεχνη "Martern aller Arten" , που αποτελεί πρόκληση για κάθε υψίφωνο.

Την απολαμβάνουμε από μια κατεξοχήν Μοτσάρτια ερμηνεύτρια, Edda Moser:

Mozart: "ΑΠΑΓΩΓΗ ΑΠ'ΤΟ ΣΕΡΑΪ, Martern aller Arten" Edda Moser 





Wednesday 24 January 2018

Φαρινέλι: il ragazzo κι ο Θεός!

"Farinelli, portrait", Corrado Giaquinto

Καλό σας απόγευμα με "il ragazzo-το αγόρι", όπως ήταν γνωστός στην Ιταλία ο καστράτο, Φαρινέλλι.

"Aπαράμιλλη η μουσική που γράφτηκε για τους σπουδαίους καστράτους του 17ου αιώνα. [...]
Μουσική, που μπορεί να καλύπτει μια ευρύτατη γκάμα συναισθημάτων, που ταυτόχρονα είναι εξαιρετικά προκλητική ερμηνευτικά. 
Οι καστράτοι είχαν αξιοθαύμαστη δεξιοτεχνική ευκολία, ήταν σπουδαίοι ερμηνευτές, όμως όλη αυτή η σκληρότητα που περιέβαλλε τη ζωή τους...είναι πραγματικά σοκαριστική...ό,τι σκληρότερο σημάδεψε την Ιταλία του 17ου αιώνα. 

Για περισσότερα από 100 χρόνια στη Νάπολι περίπου 3.000-4.000 αγοράκια τον χρόνο υφίσταντο χειρουργικό ευνουχισμό στο όνομα της μουσικής. Μια επιχείρηση, τρομακτική. 

Οι περίφημοι καστράτοι, όπως ο Φαρινέλι υπήρξαν εξαιρετικά διάσημοι και πλούσιοι στην εποχή τους, κάτι σαν τα σημερινά είδωλα της ποπ"

θα πει σε συνέντευξή της η Τσετσίλια Μπάρτολι για τους περίφημους καστράτους!


O όρος προέρχεται από το λατινικό "castrato=ευνουχισμένος" και είχε αποδοθεί στους άνδρες τραγουδιστές, που ως παιδιά είχαν υποστεί ευνουχισμό προκειμένου να μην αλλοιωθεί η φωνή τους και να διατηρήσει τους υψηλούς σε έκταση φθόγγους. Άνδρες, που είχαν θηλυκές φωνές, αποτέλεσμα ορμονών και  συγχρόνως με τη δύναμη των αρσενικών και τις αντίστοιχες δυνατότητες των πνευμόνων.

Στον διασημότερο ίσως καστράτο του 18ου αι. αναφερόμαστε απόψε, τον Κάρλο Μπρόσκι, κατά κόσμον Φαρινέλι, γεννημένο σαν σήμερα 24 Γενάρη του 1705 στην Απουλία.
Το καλλιτεχνικό του ψευδώνυμο "Farinelli" οφείλεται μάλλον  στους αδελφούς Farina, δύο πλούσιους και φιλόμουσους αδερφούς από τη Νάπολη, που  χρηματοδότησαν τις σπουδές του.


"Ήταν στη μικρή εκκλησία του χωριού του στην Άντρεα. ήταν οκτώ χρονών[...]Η παιδική χορωδία τραγουδούσε ένα ορατόριο του Χαίντελ.
"Ψάλλετε, παιδιά μου! Είναι η πιο ωραία προσευχή! Σάς πλησιάζει στο Θεό! Κάντε στον Κύριο προσφορά το τραγούδι σας! Η μουσική του δημιουργήθηκε για τις αγγελικές φωνές σας!"
Με τα μάτια υψωμένα προς τους θόλους ο μικρός Κάρλο Μπρόσκι αφηνόταν να τον κατακλύζει μια παράξενη γαλήνη, μυστικιστική σχεδόν. Ήταν φανερό πως το τραγούδι γι' αυτόν ήταν πραγματική απόλαυση. Το βλέμμα του έσμιγε μ' αυτό των Αγγέλων που γέμιζαν την εκκλησιά με τα αέρινα φτερά τους. Οι μελωδίες ανέβαιναν σαν θυμιάματα στην καρδιά του.[...] Η φωνή του μαγευτική, θεία, υπάκουε στο μάτι και το δάκτυλο αλάθητα, αψεγάδιαστα, χωρίς υποψία φάλτσου...Μετάξι...Σατέν...Βελούδο"

(Αντρέ Κορμιό: "Φαρινέλι", εκδ. Κλειδί-Οργ. Λιβάνη, μτφ: Ντίνα Σιδέρη, σελ. 21,22,67)



Ο Φαρινέλι ξεκίνησε ως μαθητής του Νίκολα Πόρπορα, και για τη φωνή του που ξεπερνούσε τις τρισήμιση οκτάβες λέγεται πως είχε θεραπευτικές ιδιότητες!
Αναφέρεται  δε, πως ο βασιλιάς της Ισπανίας Φίλιππος ο Ε' που έπασχε από χρόνια κατάθλιψη, βρήκε τη θεραπεία µε τη µουσική του διάσηµου ευνούχου, που για δέκα ολόκληρα χρόνια, ώρες ατέλειωτες τραγουδούσε στον βασιλιά...

"Farinelli", Jacopo Amigoni 
Η φωνή του σχεδόν αγγελική, άγγιζε  απίστευτα φωνητικά ύψη, ισχυρή και διαυγής, αιθέρια, ανατριχιαστικά κρυστάλλινη, μαγική. Διακρίθηκε για την ακρίβεια της ερμηνείας και τις βαθιές φωνητικές φωτοσκιάσεις. Ο χερουβικός ήχος της φωνής του Φαρινέλλι λατρεύτηκε στην κυριολεξία, τόσο που μια συχνή επευφημία της εποχής του ήταν:  "Ο Θεός κι ο Φαρινέλι!"

Η φωνή του είχε ξεχωριστή ευλυγισία, συναρπαστική γλυκύτητα και ήταν ικανή  να περάσει χωρίς δυσκολία από τη γλύκα στην ορμή ή στην επιθετικότητα. O Πόρπορα έγραψε πολλές άριες για τον Φαρινέλι. Θα ακούσουμε την  υπέροχη "Alto Giove" από την όπερα του: "Polyphemus". Τραγουδιέται από τον Άκι ο οποίος ευχαριστεί το Δία που τον έκανε αθάνατο. Ένα cantabile με κομψότατα, λεπτά περάσματα, θαυμάσια  υπολογισμένα από το συνθέτη προκειμένου να αναδεικνύεται η ερμηνευτική και εκφραστική δεινότητα του Φαρινέλι. 

Ο "Πολύφημος" είναι η τελευταία όπερα του Πόρπορα , γραμμένη στα χρόνια του Λονδίνου. Ο συνθέτης προκειμένου να ανταγωνιστεί την Εταιρία του Χαίντελ στηρίχθηκε αποκλειστικά στη φωνητική ικανότητα του Φαρινέλι, τον οποίο είχε εκπαιδεύσει στην Ιταλία. Ο ρόλος του Άκι στην όπερα αποτελεί μια από τις  λαμπρότερες επιτυχίες της καριέρας  του Φαρινέλι  και  η άρια "Alto Giove" θεωρείται η πιο δημοφιλής άρια του Πόρπορα. 




Jacopo Αmigoni, Ritratto di Farinelli
Ο Ιταλός ζωγράφος Jacopo Amigoni  εργάστηκε στη Γερμανία, την Ιταλία και την Αγγλία, όπου γνώρισε και τον Φαρινέλι και μαγεύτηκε από το φωνητικό του μεγαλείο.
Όπως ο διάσημος καστράτο, έτσι κι ο Αμιγκόνι ήρθε στην Ισπανία, στην Αυλή του Φερδινάνδου.

Απεικόνισε πολλές φορές τον αγαπημένο του τραγουδιστή, όπως σε αυτόν τον πίνακα που φιλοτεχνεί καθιστό τον Φαρινέλι ανάμεσα σε φτερωτούς αγγέλους δίπλα στη μούσα της Μουσικής, Ευτέρπη, που τον  στεφανώνει με δάφνινο στεφάνι. Πίσω του ένας άγγελος με δύο τρομπέτες εκπροσωπεί τη Φήμη. 

Με το γαλήνιο τοπίο ο ζωγράφος ήθελε να αποτυπώσει τη γαλήνη που έφερε με τη φωνή του ο Φαρινέλι μετά την καταιγίδα στην πολιτιστική ζωή  στην Αγγλία. 



Από την ταινία για τη ζωή του, του  Gérard Corbiau, βλέπουμε τη σκηνή και ακούμε την αγαπημένη άρια "Lascia Ch'io Pianga" από την όπερα "Ρινάλντο" του Χαίντελ.
Στην ταινία για να αναδημιουργηθεί όσο πιστότερα γίνεται η φωνή του καστράτο συγχωνεύθηκαν ψηφιακά οι φωνες της κολορατούρα σοπράνο  Ewa Godlewska και του κοντρατενόρου Derek Lee Ragin.




Να θυμίσουμε πως η  μελωδία της άριας  της Αλμιρίνης "Lascia Ch'io Pianga-Άσε να θρηνήσω" είναι ένα πραγματικό διαμάντι του έργου του Χαίντελ και πριν τον Rinaldo εμφανίζεται στο ίδιο τέμπο αλλά με διαφορετικό κείμενο, στο ορατόριο της νεανικής περιόδου του συνθέτη :

"Ο θρίαμβος του χρόνου και της αλήθειας" με τίτλο : "Lascia la spina".

Το ακούμε  σε ερμηνεία της Cecilia Bartoli:


Η αρχική μορφή της μελωδίας ήταν το ορχηστρικό "Asian dance" από την όπερα Αlmira, που συνέθεσε ο Χαίντελ σε ηλικία 19 χρονών (το θέμα από το 0:55-2:10)


Σχετικά με τo πρώτο ΕΙΚΑΣΤΙΚΟ, πρόκειται για ένα πορτραίτο του διάσημου ευνούχου, φιλοτεχνημένο από τον Corrado Giaquinto.
Ο ζωγράφος εμφανίζει τον Φαρινέλι με την κάπα του τάγματος της Καλατράβα (διακρίνεται το έμβλημα με τον  Σταυρό και τον Κρίνο), καθώς το 1750 και μετά την αποκατάσταση της υγείας του ισπανού βασιλιά Φερδινάνδου με την συνδρομή του καστράτο, ο Φαρινέλι χρίστηκε ιππότης του τάγματος.
Ο τραγουδιστής αγγίζει μια παρτιτούρα πάνω στο τσέμπαλο ενώ στο βάθος διακρίνονται τα οβάλ πορτρέτα του βασιλιά, της βασίλισσας και δεξιά ο ζωγράφος-δημιουργός του έργου.
Το πορτρέτο αποτελεί μέρος της πλούσιας συλλογής του Φαρινέλι, που διακοσμούσε τη βίλα του στην Μπολόνια και σήμερα εκτίθεται στην Πινακοθήκη της πόλης.

Tuesday 23 January 2018

"Μούτσιο Κλεμέντι, η αντιπαλότητα με τον Μότσαρτ"





O Κλεμέντι ήταν ένας σημαντικότατος συνθέτης, πιανίστας, εκδότης, κατασκευαστής οργάνων, ιδιότητες που συνέβαλαν ώστε από πολλούς να τού αποδίδεται σήμερα ο τίτλος του "πατέρα του πιάνου".
Γεννήθηκε στη Ρώμη σαν σήμερα 23 Γενάρη 1752, όμως μετοίκισε στην Αγγλία, προστατευόμενος ενός φιλόμουσου πλούσιου Βρετανού που εντόπισε το ταλέντο του όταν τον άκουσε παιδάκι στην Ιταλία και προθυμοποιήθηκε να χρηματοδοτήσει τις μουσικές του σπουδές.

Κατι που δεν είναι τόσο γνωστό είναι η αντιπαλότητα που είχε με τον Μότσαρτ, καθώς υποστήριζαν διαφορετικά είδη πιάνων.
Ο Κλεμέντι προτιμούσε το εγγλέζικο πιάνο γιατί παρόλο το βάρος των πλήκτρων του, είχε πιο λαμπρό ήχο και βοηθούσε τον εκτελεστή να επιδείξει τη δεξιοτεχνία του.

Ας θυμηθούμε ένα περιστατικό ανάμεσα στον Κλεμέντι και τον κατά 4 χρόνια νεώτερό του, Μότσαρτ που έλαβε χώρα τις παραμονές των Χριστουγέννων του  1781, όταν ο Κλεμέντι βρισκόταν σε περιοδεία του στην Ευρώπη.
Είναι η εποχή που ο Μότσαρτ μεσουρανούσε στη Βιέννη. Όταν λοιπόν ο Κλεμέντι έφτασε στην αυστριακή πρωτευύουσα, προσκλήθηκε από τον φιλόμουσο αυτοκράτορα Ιωσήφ Β' προκειμένου να παίξει στο παλάτι. Ο Ιωσήφ όμως είχε συγχρόνως καλέσει και τον Μότσαρτ έχοντας στο νου να "στήσει" έναν μεταξύ τους μουσικό διαγωνισμό.
Είχε μάλιστα ενημερώσει τους καλεσμένους του, οι οποίοι με ανυπομονησία  στοιχημάτιζαν υπέρ του ενός ή του άλλου.

Λέγεται πως πρώτος ξεκίνησε ο Κλεμέντι με τη "Σονάτα του Op. 24, Νο. 2", και συνέχισε με τη δεξιοτεχνικότατη "Toccata Op. 11" με την οποία προκάλεσε το ασταμάτητο χειροκρότημα των παρευρισκομένων.
Ο Μότσαρτ δεν τα έχασε φυσικά απέναντι στην εκρηκτική ερμηνεία του Κλεμέντι. Ανταπάντησε κι ενθουσίασε με έναν αυτοσχεδιασμό πάνω σ'ενα θέμα του Γκρετρύ.
Στη συνέχεια τούς δόθηκε μια σύνθεση του Παιζιέλο την οποία οι αντιμέτωποι συνθέτες  κλήθηκαν να αναπτύξουν θεματικά, αυτοσχεδιάζοντας.
Ο αυτοκράτορας -ως γνήσιος διπλωμάτης- δήλωσε πως αδυνατούσε να ταχθεί υπέρ του ενός ή του άλλου, καθώς είχε απολαύσει τις ερμηνείες και των δυό κι έτσι κήρυξε τον μουσικό αγώνα ισόπαλο και μοίρασε το χρηματικό έπαθλο των 100 δουκάτων στους δυο τους.

Θα πρέπει να πούμε πως ο Κλεμέντι δήλωσε ευγενέστατα για τον Μότσαρτ πως "μέχρι τότε δεν είχε ακούσει ποτέ κανέναν να παίζει με τόση χάρη και λαμπρότητα!".
Αντίθετα, ο Μότσαρτ δεν ήταν τόσο ευγενικός και λίγο αργότερα έγραψε στον πατέρα του:
"Εξεπλάγην σαφώς απο την επιδεξιότητά του.Τα γρήγορα περάσματά του είναι εντυπωσιακά, όμως ο Κλεμέντι δεν έχει την αύρα και την εκφραστικότητα του Κρόυτσερ. Απλά θα τον παρομοίαζα με μηχανή".

Ωστόσο, αντιφάσκει αν σκεφτούμε πως κάποια χρόνια αργότερα στην Ουβερτούρα της όπεράς του "Μαγικός Αυλός" δανείστηκε το μοτίβο από την "Σονάτα Op. 24, Νο. 2" για πιάνο, του Κλεμέντι, την οποία είχε ακούσει στον περιβόητο μουσικό τους αγώνα...

Αδιαμφισβήτητα ο Μούτσιο Κλεμέντι υπήρξε ένα μεγάλος βιρτουόζος και πρωτοπόρος του πιάνου!Απόδειξη αποτελεί η αναγνώρισή του απο κορυφαίους μουσικούς όπως ο Μπετόβεν, ο Τσέρνυ, ο Σούμαν ή ο Λίστ. Το έργο του "Gradus ad Parnassum" είναι τεράστιας  διδακτικής χρησιμότητας και περιλαμβάνει μια σειρά σπουδών για πιάνο, προοδευτικής δυσκολίας, που τη χρησιμοποίησαν οι Σοπέν,  Λιστ και  Μπετόβεν, οι οποίοι μάλιστα τη συνιστούσαν στους μαθητές τους.

Ακούμε την επίμαχη "Sonata Op. 24, Νο. 2"  από τον Βλαντιμίρ Χόροβιτς, πιανίστα διακεκριμένο σε έργα του Κλεμέντι.

Clementi: "Sonata Op. 24 No 2, mov. I"/ V. Horowitz:


Στη συνέχεια ακούμε την Ουβερτούρα από τον "Μαγικό Αυλό" του Μότσαρτ, όπου το αρχικό μοτίβο της είναι το θέμα της σονάτας(ξεκινά στο 1:07).
Διευθύνει ο Ρικάρντο Μούτι.

Mozart: "Magic Flute Οverture" Muti - Wiener philharmoniker


Τελειώνοντας θα πρέπει να πούμε πως και ο Κλεμέντι με βάση την αριέτα "Batti batti, o bel Masetto" της Zerlina από την όπερα "Don Giovanni" του Μότσαρτ έγραψε μια σειρά πιανιστικών παραλλαγών.
Σε φόρμα μουσικής σαλονιού, πρόκειται για μια χαριτωμένη ραψωδική φαντασία για τους βιρτουόζους του πιάνου, που χαίρεται κανείς να ακούει...


Clementi: "Variations on Mozart's "Batti, batti, o bel Masetto", WoO 10:


Και η άρια από την Μοτσαρτική όπερα:
Mozart: " Don Giovanni - Batti, batti, o bel Masetto"


Monday 22 January 2018

"Λόρδος Βύρων-Νίτσε: ο Υπεράνθρωπος Μάνφρεντ"


Αποτέλεσμα εικόνας για λορδος βυρωνΣαν σήμερα 22 Ιανουαρίου το 1824, γεννιέται ο Λόρδος Βύρωνας, ένας από τους μεγαλύτερους ποιητές της εποχής του! Αν και χωλός, υπήρξε πολύ όμορφος νεαρός, δεινός γυναικοκατακτητής, ατίθασο πνεύμα, θεμελιωτής του Ρομαντισμού στην Αγγλία, και πολιτικά φιλελεύθερος.

Από τα σημαντικότερα ποιήματά του είναι ο "Μάνφρεντ",  με σαφείς επιρροές από τον "Φάουστ" του Γκαίτε, του οποίου ο Μπάυρον υπήρξε μέγας θαυμαστής.

Πρόκειται για ένα δραματικό ποίημα σε τρεις πράξεις, που γράφτηκε το 1817, την εποχή που, αυτοεξόριστος ο Μπάϋρον, επισκέπτεται τις Ελβετικές Άλπεις. Το σκηνικό του είναι η άγρια και μεγαλειώδης ομορφιά των Άλπεων. Ο μύθος του αναφέρεται στις αγωνίες και εξομολογήσεις ενός σοφού και πλούσιου φεουδάρχη, που καλλιεργώντας τις μαγικές τέχνες επικοινωνεί με τα πνεύματα και αναζητεί τη λύτρωσή του μέσα στο λαβύρινθο των εσωτερικών συγκρούσεων και στη λαχτάρα για αθανασία. Ενα αμάρτημα τον τυραννά, ένα σφάλμα, οι Ερινύες τον συντροφεύουν, ταράσσουν τον ύπνο του και κάνουν τις ημέρες ανυπόφορες. Επιθυμεί τη λήθη, ο θάνατος τη χορηγεί, το γνωρίζει. Απελπισμένος τον αναζητά με την αυτοκτονία. Ίσως λυτρωθεί με μια κατακρήμνιση απ’ τους βράχους του όρους Γιούνγκφράου (Jungfrau).Όμως τον σώζει ένας κυνηγός...
Ο Μάνφρεντ παρουσιάζει ανάγλυφα την εικόνα της βυρώνειας ψυχής: ένα ανήσυχο και βασανισμένο πνεύμα, ένας καταραμένος, αλλά με ευγενικά αισθήματα.

Από τον Μάνφρεντ  εμπνεύστηκαν αρκετοί συνθέτες.

Μάνφρεντ
Ο Ρόμπερτ Σούμαν πρώτος έγραψε τη σκηνική μουσική (Manfred: Dramatic Poem with Music in 3 Parts-Op. 115)και όπως ο ίδιος δήλωσε: "για κανένα άλλο έργο δεν σπατάλησα τόση αγάπη και  τόσες δυνάμεις, όσο για τον Μάνφρεντ που μου ασκούσε πάντα απίστευτη έλξη".
Η σύνθεση, εκτός από την ουβερτούρα που είναι το πιο δημοφιλές μέρος της, περιλαμβάνει entracte, melodramas, πανέμορφα σόλι και χορωδιακά μέρη.

Να θυμίσουμε πως η "Manferd Overture" είναι σύνθεση που διηύθυνε στο ντεμπούτο του ο Μπερνστάιν. Όπως έχει δηλώσει ο μέγας μαέστρος: "Είναι πολύ δύσκολη γιατί ξεκινά με παύση...κι αν δεν ακολουθήσει συνολικά η ορχήστρα, ολόκληρη η συναυλία βυθίζεται. Έτσι, αποτελεί πάντα τρομερό "εφιάλτη". Εχω ακούσει ότι υπάρχουν κάποιοι που όταν ακούνε αυτά τα πρώτα μέτρα της Εισαγωγής, πέφτουν σε κατάθλιψη..."



Ο Πιοτρ Ίλιτς Τσαϊκόφσκυ, κάποια χρόνια αργότερα γράφει την προγραμματική συμφωνική μουσική: "Manfred Symphony" με έμπνευση τον Βυρωνικό ήρωα και καθ' υπόδειξη του Μπαλάκιρεφ. Είναι η μεγαλύτερη σε διάρκεια συμφωνία του Τσαϊκόφσκι και κείνη με τα περισσότερα όργανα στην ορχήστρα.
Παρότι θεωρούσε το είδος της προγραμματικής συμφωνίας κάπως "ελαφρό", ο Τσαϊκόφσκι όπως έγραψε σε επιστολή του κατά τη διάρκεια της σύνθεσης του έργου: "Η συμφωνία αποδεικνύεται τελικά σοβαρή και αρκετά δύσκολη δουλειά. Απαιτεί συγκέντρωση και ενασχόληση αρκετής από την ώρα της μέρας, μερικές φορές δε, νοιώθω τις δυνάμεις μου να εξαντλούνται. Όμως, μια εσωτερική φωνή μού υπενθυμίζει πως ο κόπος μου δεν είναι μάταιος και πως τελικά αυτή η Manfred Symphony ίσως να δώσει το καλύτερο από τα συμφωνικά μου έργα".



Όμως εγώ σήμερα θέλω να ακούσουμε την έμπνευση του ΦΡΗΝΤΡΙΧ ΝΙΤΣΕ, που ως γνωστόν εκτός από φιλόσοφος υπήρξε και συνθέτης.
Ο Νίτσε το 1872 συνθέτει τον "Manfred -Meditation",  για πιάνο με 4 χέρια και όπως αναφέρει ο εκδότης του είναι το πιο αντι-μουσικό έργο,που άκουσε ποτέ!
Πρόκειται για έναν μουσικό στοχασμό πάνω στον "Υπεράνθρωπό" του που οφείλει πολλά στον Υπεράνθρωπο του Μπάυρον.
Ο φιλόσοφος που ήταν θαυμαστής του ποιητή, είχε εντυπωσιαστεί από τον εισαγωγικό μονόλογο του Μάνφρεντ, εκεί που αποκαλύπτει πως το Δένδρο της Ζωής δεν είναι το Δένδρο της Γνώσης και η θλίψη είναι γνώση και η βαθύτερη γνώση είναι μόνον βαθύτερη θλίψη...
Ο Βυρωνικός ήρωας είναι ανώτερος από τους κοινούς ανθρώπους και στα πάθη και στις δυνάμεις, μυστηριώδης και ζοφερός, αδιάφορος και αυτάρκης, απολιτικός και επαναστάτης, τηρώντας δικό του κώδικα αξιών, διατηρώντας την ανάμνηση ανείπωτης ενοχής, περιφρονώντας φυσικά και υπερφυσικά εμπόδια. Ερωτικός και μάχιμος. Γνώστης και θλιμμένος...

Το έργο είναι -κατά τον Νίτσε- το πρώτο ώριμο μουσικό του έργο. Γι' αυτό έστειλε την παρτιτούρα στον φίλο του, Gustav Krug, ο οποίος την επαίνεσε εξαιρετικά! Αντίθετη άποψη είχε ο Hans von Bülow, που με την αρνητική κριτική του αποκάρδιωσε τον Νίτσε.. Όμως στη συνέχεια όταν άκουσε τα θετικά σχόλια του Φραντς Λιστ, σιγά-σιγά ανέκτησε την εμπιστοσύνη στην καλλιτεχνική αξία της σύνθεσής του...


"Ο Μάνφρεντ στο όρος Γιούνγκφράου",του Φορντ Μάντοξ Μπράουν,
έμπνευση από σκηνή του ποιήματος του Μπάυρον.

"ΜΑΝΦΡΕΝΤ" [απόσπασμα: στις Άλπεις, όπου έχει καταφύγει για να αυτοκτονήσει]

"Ομορφοπούλι! Πόσο όμορφος ο κόσμος όλος λάμπει
μεσ’ στην ενέργεια εν ταυτώ η δοξασμένη πλάση!
Μα οι κυρίαρχοι εμείς στο όνομά μας μόνο
κομμάτι σκόνης, κουρνιαχτός θεότητας κομμάτι,
το ίδιο ακατάλληλοι για το βυθό, για πτήση
ανάμεικτη η ουσία μας συγκρούει τα στοιχειά της
κι η ανάσα μας κατάπτωση και περηφάνεια μόνο
αποπνέει. Παλεύουμε με φτηνοεπιθυμίες
κι είν’ η βουλή μας υψηλή, μα ταπεινά τα θέλω,
ώσπου η θνητότητα σοβεί και καταδυναστεύει
κι οι άνθρωποι-ούτε που το ομολογούν οι ίδιοι στον εαυτό τους
τι είναι και τι σύσπιστοι στο αναμεταξύ τους.
[από απόσταση ακούγεται η φλογέρα του Βοσκού]
Άκου, τις νότες, προσοχή! Της ορεινής φλογέρας
η φυσική η μουσική. Των γεναρχών οι μέρες
Εδώ δεν είναι μύθευμα-
ποιμενική ανάπλαση είναι των προπατόρων.
Άκου, αυλούς που αντιλαλούν μέσα στο φρέσκο αέρα
και κουδουνίσματα έρχονται, γλυκόλαλες καμπάνες
από τα διαβατάρικα-και σμίγουν-τα κοπάδια.
για τέτοια απηχήματα δίψασε η ψυχή μου.
Μήγαρις ήμουνα και γω αόρατο ένα πνεύμα
Κάποιου αντίλαλου γλυκού, μια ζωντανή φωνούλα,
μία ανάσα αρμονική, ασώματη ευτυχία
που μ’ έκανε να γεννηθώ και να πεθάνω αντάξια,
ευλογημένη μουσική που μ’ έκανε να υπάρξω!"

("Μάνφρεντ", μτφ. Αθ.Οικονόμου, Οδός Πανός, σελ. 33-34)

Friedrich Nietzsche: "Manfred-Meditation":



Για τον "Κουρσάρο" του Μπάυρον μπορείτε να διαβάσετε ένα παλιότερο κείμενό μου εδώ.





Πηγές: "Μάνφρεντ", μτφ. Αθ.Οικονόμου, Οδός Πανός, https://ellas2.wordpress.com

Thursday 18 January 2018

ΣΟΣΤΑΚΟΒΙΤΣ: Θορυβώδης καλημέρα με "Ιντερλούδιο Κρουστών"!


Έκανε πρεμιέρα σαν σήμερα 18 Ιανουαρίου 1930 στο Λένινγκραντ και γράφτηκε όταν ο Σοστακόβιτς ήταν μόλις 20 χρονών.

Είναι η πρώτη όπερα του συνθέτη, με έντονο το σατιρικό στοιχείο όπως και η μικρή ιστορία του Γκόγκολ πάνω στην οποία βασίζεται το λιμπρέτο της.

"Η μύτη", είναι η υπόθεση ενός δημοσίου υπαλλήλου,  του οποίου η μύτη αφήνει το πρόσωπό του και αναπτύσσει μια δική της ζωή.
Αρχικός κάτοχος της μύτης είναι ένας γραφειοκράτης, ο οποίος ένα πρωί ξυπνάει και έκπληκτος ανακαλύπτει πως η μύτη του…"χάθηκε".


Γκόγκολ και Σοστακόβιτς, λογοτεχνικά και μουσικά βρίσκουν την ευκαιρία να διακωμωδήσουν πρόσωπα και πράγματα της εποχής μέσα από μία καυστική ματιά. Ασκούν κριτική στο δημόσιο βίο, τον σκληροπυρηνικό δημοσιοϋπαλληλικό κώδικα, σατιρίζουν τη γραφειοκρατία.

Αποτέλεσμα εικόνας για shostakovich young
Στην, με έντονα στοιχεία σουρεαλισμού, όπερα εναλλάσσονται κωμικές ατυχίες και ευτράπελα με θλιβερές καταστάσεις. Αλαζόνες αριστοκράτες διαδέχονται στενόμυαλους γραφειοκράτες  και κάθε λογής φιγούρα  της κοινωνίας της Αγίας Πετρούπολης του 19ου αιώνα.

Ο Σοστακόβιτς -αν και νέος- ανταποκρίθηκε στο σουρεαλισμό του Γκόγκολ, δημιουργώντας ένα έργο ενθουσιώδους ενέργειας, γεμάτο μουσικά αστεία και γκροτέσκα παρωδία.
Η μουσική αποτελεί ένα κολλάζ από διαφορετικά στυλ, λαϊκή μουσική, παραδοσιακά τραγούδια, ατονικότητα, με τα άγρια ηχοχρώματα του Σοστακόβιτς να αναδεικνύουν  τον παραλογισμό και την οργή που αναδύει η νουβέλα του Γκόγκολ.
Μουσική που περιέχει οξείες αντιθέσεις και έντονο το στοιχείο  της ειρωνείας και του σαρκασμού,που εκδηλώνεται σε ένα μη-τυπικό μέρος της ορχήστρας, όπως στο Ιντερλούδιο της 3ης σκηνής, γραμμένο αποκλειστικά για κρουστά.

Μια ποικιλία από τύμπανα, κύμβαλα, γκονγκ, καστανιέτες, τρίγωνο, που χτυπιούνται σα να εκσφενδονίζονται με εκρηκτική, πυρετώδη ενέργεια.

Shostakovich: "The Nose - Percussion's interlude"/Valery Gergiev, Mariinsky's Orchestra 


https://www.youtube.com/watch?v=kovgWxcMB1U

Αν κάποιος ακούσει  με προσοχή, μένει με το στόμα ανοιχτο για την ευρηματικότητα του συνθέτη που καταφέρνει με μη μελωδικά όργανα να δημιουργεί ενέργεια, εγρήγορση, πρωτοφανή εσωτερική έκρηξη!Συναίσθημα που ακολουθεί και ταυτίζεται στο ρυθμό των κρουστών!

Η "Μύτη" του Γκόγκολ είναι ένα λογοτέχνημα με πλήθος συμβολισμών και αναφορές στη σημερινή εποχη, καθώς σαρκάζει την έπαρση, την επιτήδευση, την τεμπελιά, τον παρασιτισμό των βολεμένων κι αποτέλεσε το πρόπλασμα της ομώνυμης όπερας του Σοστακόβιτς, ο οποίος αρεσκόταν σε πειραματισμούς στα "δύσκολα" κι ήταν κάτι που απολάμβανε.

Ολόκληρη η όπερα στο παρακάτω βίντεο:


Wednesday 17 January 2018

Άγιος Αντώνιος: εμπνεύσεις από Νταλί και Χάρρισον

Καλημέρα και Χρόνια Πολλά στους εορτάζοντες!
Μια αναφορά στον Άγιο Αντώνιο ταιριάζει σήμερα, τον Άγιο πρώτο ασκητή του Χριστιανισμού, που στην έρημο παίδευσε την ψυχή του και τιθάσευσε πάθη και πειρασμούς.

"Οι πειρασμοί του Αγίου Αντωνίου": Σαλβαντόρ Νταλί


Πασίγνωστο και ιδιαίτερο έργο, με το οποίο πρώτη και μοναδική φορά, έλαβε μέρος σε διαγωνισμό ο διάσημος καλλιτέχνης, διαγωνισμό που μάλιστα έχασε από τον Max Ernst..
Στον πίνακα, ο καλλιτέχνης εμπνέεται από το ομώνυμο έργο του Φλωμπέρ και ο πειρασμός εμφανίζεται στον Άγιο Αντώνιο αρχικά με τη μορφή αλόγου, σύμβολο δύναμης.Η ένταση της σύνθεσης συγκεντρώνεται στο άλογο, που στηρίζεται στα δυο πισινά του πόδια, χλιμιντρίζει και επιδεικνύει την ισχύ, την κυριαρχία και τη δύναμή του.
Στη συνέχεια, και με μορφή ελέφαντα οι υπόλοιποι πειρασμοί .
Ο πρώτος μεταφέρει στην πλάτη του το χρυσό κύπελλο του πόθου, απ΄το οποίο αναδύεται μια γυμνή γυναίκα, εικόνα, που τονίζει τον ερωτικό χαρακτήρα της σύνθεσης. Οι άλλοι ελέφαντες μεταφέρουν μεγαλοπρεπή, επιβλητικά, χρυσοποίκιλτα κτίρια στις πλάτες τους, όλα πειρασμοί των Αντώνηδων της σύγχρονης εποχής.


Lou Harrison.jpgΣτη σύγχρονη λόγια μουσική του 20ού αιώνα ανήκει και ο Λου Χάρρισον, μαθητής και οπαδός του Σαίνμπεργκ στις δωδεκαφθογγικές τεχνικές, περισσότερο γνωστός για τους πειραματισμούς του πάνω στους μικροτόνους.
Νομίζω ταιριάζει στην εκκεντρικότητα ως καλλιτεχνική φυσιογνωμία στον υπερρεαλιστή Νταλί γι'αυτό και αποφάσισα να συνδυάσω το εικαστικό με αντίστοιχο έργο του Χάρρισον, ο οποίος συνέλαβε την ιδέα της σύνθεσής του
"Mass to St. Anthony",
όταν ο Χίτλερ εισέβαλε στην Πολωνία το 1939.

Πρόκειται για φωνητικό έργο με κρουστά, με στόχο την έκφραση της οργής αρχικά, και στη συνέχεια της ελπίδας.

Ο αρχικός σχεδιασμός ήταν να ακολουθηθεί το τυπικό της Λειτουργίας της Δυτικής εκκλησίας με τα 5 μέρη:


I: Kyrie
II: Gloria
III: Credo
IV: Sanctus
V: Agnus Dei

Ο συνθέτης ολοκλήρωσε τις δυο πρώτες κινήσεις και φύλαξε τη σύνθεση στο συρτάρι.
Εκεί έμεινε για 13 ολόκληρα χρόνια, όταν ανασύρθηκε για να επεξεργαστεί εκ νέου.Τα κίνητρά του ήταν απολύτως ρεαλιστικά: ανησυχούσε μάλλον πως τα κρουστά δεν θα επιτρέπονταν να ακουστούν εντός της εκκλησίας.

Σ'αυτήν την αναθεώρηση ενίσχυσε ηχοχρωματικά προσθέτοντας πίκολο το εναρκτήριο, δραματικό "Κύριε" που εκτελεί το γρηγοριανό άσμα σε τύπο πολεμικού εμβατηρίου.
Στο "Γκλόρια" η μελωδία συνοδεύεται από ήχους κουδουνιών μιμούμενα τον ήχο των εκκλησιαστικών καμπανών.[Ίσως εδώ ο Χάρρισον να κινήθηκε επηρεασμένος από τη μελέτη του σχετικά με την ινδονησιακή ορχήστρα Γκαμελάν]

Η "Λειτουργία του Αγίου Αντωνίου" είναι έργο εξαιρετικής ομορφιάς, επιβλητικό και υποβλητικό συγχρόνως.
Ξεκινά δραματικά με το ύφος να μεταμορφώνεται σταδιακά κατά την μελωδική εξέλιξη αναδύοντας γαλήνιο και ειρηνικό συναίσθημα... Η χορωδιακή επεξεργασία δίνει ένα διάφανο, θαυμάσιο αποτέλεσμα με τα έγχορδα, την άρπα και τις τρομπέτες να υποστηρίζουν φωνητικές γραμμές εμπνευσμένες από ψαλμωδίες, οι οποίες ενίοτε αντικατοπτρίζουν και πινελιές τζαζ, είδος που ο Χάρρισον ήταν εξοικειωμένος.

Lou Harrison: Mass to St. Anthony


Με αφορμή τον Άγιο Αντώνιο μπορείτε να διαβάσετε παλιότερο κείμενο και εδώ.
*
*
*

Tuesday 16 January 2018

"Προκόφιεφ: Σκυθική Σουίτα"



Είναι γνωστό πως ο Σεργκέι Ντιάγκιλεφ, ιδρυτής των Ρωσικών Μπαλέτων, ήταν αυτός που έκανε γνωστά τα έργα για μπαλέτο του Σεργκέι Προκόφιεφ. 
Η πρώτη συνεργασία τους ήταν το μπαλέτο "Άλα και Λόλλι".
Μια σύνθεση της νεότητας του Προκόφιεφ(ήταν μόλις 24), που ξετυλίγει ένα θρύλο της παγανιστικής Ρωσίας και συγκεκριμένα μια τελετουργία των Σκυθών, λαού που κατοικούσε στον Καύκασο και για τους οποίους ονόματι "Σκολότες", ο Προκόφιεφ ερεύνησε όταν διάβασε Ηρόδοτο.
O Ντιάγκιλεφ δεν ενθουσιάστηκε με το λιμπρέτο κι έτσι η συνεργασία δεν ευοδώθηκε. Αργότερα ο Προκόφιεφ αναμόρφωσε το έργο υπό τον τίτλο: "Σκυθική σουίτα".

Η Σουίτα έκανε πρεμιέρα σαν σήμερα 16 Γενάρη του 1916  υπό την μπαγκέτα του Προκόφιεφ στο Θέατρο Μαριίνσκυ της Αγ. Πετρούπολης και λέγεται πως αποτελεί απάντηση του συνθέτη στην "Ιεροτελεστία της Άνοιξης" του Στραβίνσκυ.

Η τετραμερής Σουίτα ξεκινά με την επίκληση στο θεό του Ήλιου, Βέλες και την πανέμορφη κόρη του, Άλα.
Η τελετή του άγριου Σκυθικού λαού απεικονίζεται με την πολύχρωμη, βάρβαρη μουσική με την υπόδειξη: "Allegro feroce-γρήγορα άγρια", χωρισμένη σε 2 θέματα...Το πρώτο περισσότερο ζωηρό και βάναυσο αντιπροσωπεύει τον αρχηγό Βέλες, ενώ το ηπιότερο και αργό θέμα(2:18)σε διάλογο μεταξύ των ξύλινων πνευστών, την ευγενική μορφή της Άλα, την οποία επιθυμεί να κλέψει ο κακός θεός του Σκότους.

Το 2ο μέρος αρχίζει με την εμφάνιση του χθόνιου θεού κατά τη διάρκεια θυσίας των Σκυθών στην Άλα. Ο σκοτεινός θεός χορεύει έναν άγριο, τραχύ χορό (5:38)με συνοδούς του τους τιμωρούς-δαίμονες, τα επτά τέρατα του κάτω κόσμου.

Ήσυχο, λυρικό και ατμοσφαιρικό το 3ο μέρος(8:52)...Ομάδες από τετράδες κατιόντων φθόγγων που συνοδεύονται από λεπτές υπόνοιες από ιδιόφωνα τριγωνάκια υποδηλώνουν τη νύχτα, που έχει σκοτεινιάσει τα πάντα...Ήχοι που τρεμοπαίζουν από τα pizzicati των βιολιών, μεταφέρουν τον τρόμο του νυχτερινού, παγερού αέρα...Άρπες και οι μεταλλικοί ήχοι της τσελέστας δημιουργούν συναισθηματική φόρτιση...Η Άλα αιχμάλωτη του κακού θεού είναι βαθιά θλιμμένη...Οι φεγγαρονεράιδες κατεβαίνουν να την παρηγορήσουν.
Η διάφανη ενορχήστρωση και η σταδιακή προσθήκη νέων οργάνων οδηγεί σε ένα ισχυρό fortissimo  tutti που βαθμιαία μειώνεται, επιστρέφοντας στην αρχική ορχηστρική ήπια εικόνα.

Η μουσική μεταλλάσσεται με τα ηχηρά, χάλκινα πνευστά συνοδεία drumrolls, να ηγούνται(15:09)...Σε μορφή μεγαλόπρεπου εμβατηρίου, το θέμα...Ένας θνητός ήρωας, ο σκύθης Λόλλι, εμφανίζεται με σταθερά, βαριά βήματα(15:31) και με αυταπάρνηση μάχεται ενάντια στο θεό του ερέβους για να σώσει την κόρη του ήλιου.
Η Σουΐτα ολοκληρώνεται με τη μουσική "νικηφόρα" εικόνα της υπέρλαμπρης Ανατολής (18:22), τη θριαμβευτική κυριάρχηση του Βέλες, αντικατόπτρισμα της λαχτάρας και δίψας για ζωή...


Ο Προκόφιεφ για να διαχωρίσει με σαφήνεια τους δύο θεούς-ανταγωνιστές, έναν από τον κόσμο του φωτός, και τον άλλο από την σφαίρα του σκότους χρησιμοποίησε ένα εξαιρετικά δυναμικό, σχεδόν ακατέργαστο μουσικό ύφος, καταφέρνοντας να ισορροπήσει με επιδεξιότητα ανάμεσα στην πρωτόγονη ομορφιά και τους συμβολισμούς.
Οι βίαιες, απειλητικές απεικονίσεις της μουσικής μετριάζονται με μαεστρία από τις ήπιες και γεμάτες λυρισμό ηχητικές εικόνες.

Πολλές οι ηχογραφήσεις: (Myaskovsky, Bernstein, Masur, Celibidache, Järvi, Rattle, Gergiev).
Από εκείνες, όμως κατά την ταπεινή μου γνώμη, που ξεχωρίζουν είναι του  Claudio Abbado.
Μια έντονα τελετουργική ερμηνεία, καθόλα πειστική, ένα "θαύμα δυναμισμού, χρώματος, συναισθημάτων και σαφήνειας"!

Prokofiev: Scythian Suite, Op. 20


Στο παρακάτω βίντεο μπορείτε να παρακολουθήσετε μιαν μεταγενέστερη χορογραφική απόπειρα της Σκυθικής Σουίτας:




Monday 15 January 2018

Μαρί Ντυπλεσίς, η παραστρατημένη... η αγία-αμαρτωλή...

Camille Roqueplan: "Marie Duplessis"

Η Αλφονσίν Πλεσίς γεννήθηκε σαν σήμερα 15  Γενάρη του 1824 σ'ένα μικρό Νορμανδικό χωριό από όμορφη κι ευαίσθητη μητέρα , αλλά πατέρα μέθυσο  κι αγροίκο. Τα παιδικά της χρόνια ήταν δύσκολα, σημαδεμένα από τη βία και τον ξυλοδαρμό. Στα 11 της, ο πατέρας της την έστειλε να ζήσει μόνη της στο Παρίσι. Εκεί η Αλφονσίν στην αρχή δούλεψε σε εργαστήριο κορσέδων κι αργότερα σε μοδιστράδικο. Σύντομα όμως η ομορφιά της και η λαχτάρα της για την πλούσια  και άνετη ζωή την οδήγηγησαν σε άλλους δρόμους. 
Εξαιρετικά ελκυστική, συγκλονιστικά γοητευτική νεαρή γυναίκα, με ένα μαγευτικό χαμόγελο, συνδύαζε τη φλόγα με την αθωότητα.
Εγινε μια από τις πιο γνωστές κοσμικές εταίρες. Όπου εμφανιζόταν έκλεβε την παράσταση!!!
Στο πορτραίτο της, του γάλλου ρομαντικού Camille Roqueplan, που βλέπετε παραπάνω, απεικονίζεται στο θέατρο...
Παρατηρείστε πώς όλοι οι άντρες κοιτάζουν αποσβολωμένοι τη Μαρία, ενώ όλες οι γυναίκες μέσα στη ζήλεια, παρακολουθούν τους  άντρες-παρατηρητές!!!

Στα 16 της ο ευγενής ντε Γκις, που την ερωτεύτηκε παράφορα, τής πρόσφερε σπίτι, χρήματα, πολυτέλεια, μόρφωση και άφθονες...ολόλευκες καμέλιες, λουλούδι που αγαπούσε ιδιαίτερα. 
Για να ανταποκριθεί στο νέο κοινωνικό της πρόσωπο, άλλαξε και το όνομά της. 
Δανείστηκε το μικρό όνομα της μητέρας της, "Μαρία", και πρόσθεσε τον τίτλο ευγενίας "ντε" στο πατρικό της, κάνοντάς το Ντυπλεσίς.

Έζησε έντονα, καταβροχθίζοντας κυριολεκτικά τη ζωή, σπαταλώντας τα χρήματα ασυλλόγιστα κι αδιαφορώντας για τη φυματίωση που την κατάτρωγε... Πέθανε στα 23 της...

Από τους διάσημους εραστές της ξεχωρίζουν οι Φραντς Λιστ και οι Δουμά, πατέρας και γιος.
Λίγο μετά το θάνατό της ο συγγραφέας Δουμάς υιός εμπνέεται από τη σύντομη σχέση τους και γράφει το μυθιστόρημά του "Η Κυρία με τας καμελίας" με πρωταγωνίστρια την όμορφη δεσποσύνη της Παρισινής κοινωνίας, που το  παρελθόν της, ναι μεν τήν καταδίκαζε, όμως ήταν μεγαλόψυχη, ένα πρόσωπο με λεπτά, ευγενικά αισθήματα...Μια "αγία-αμαρτωλή", δηλαδή...Ερωτικό ζευγάρι η Μαργαρίτα και ο Αρμάνδος.

Οι μουσικόφιλοι γνωρίζουμε το ειδύλλιο από τη μεταφορά του στην οπερατική σκηνή από τον Τζουζέπε Βέρντι. Η "παραστρατημένη-Traviata" φέρει το όνομα της Βιολέτας κι ο αγαπημένος της είναι ο Αλφρέντο Ζερμόν.

Το τολμηρό θέμα του Δουμά άγγιξε το συνθέτη Βέρντι, όταν παρακολούθησε τη θεατρική του διασκευή στο Παρίσι(ίσως και να ταυτίστηκε με το ζευγάρι, λόγω της σχέσης του, χωρίς γάμο, με τη σοπράνο Τζουζεπίνα Στρεπόνι).

Η "Τραβιάτα" είναι από τις πιο δημοφιλείς όπερες παγκοσμίως, και κρατάει μία πρώτη θέση στα λυρικά θέατρα. Το λιμπρέτο είναι του Φραντσέσκο Μαρία Πιάβε, ενώ ο ρόλος της Βιολέτας έχει ενσαρκωθεί από τις μεγαλύτερες πριμαντόνες.

Η σκηνή σε συλλεκτικό νόμισμα (www.ebay.ca)
Από τις εκτελέσεις, που έχουν αφήσει ιστορία, αυτή της Adelina Patti στο Covent Garden του Λονδίνου, όχι μόνο για την υπέροχη ερμηνεία αλλά και για την εκρηκτική παρουσίαση της ντίβας, καθώς το κοστούμι της ήταν κεντημένο με αμύθητης αξίας διαμάντια!!!

Θα ήθελα απόψε να μοιραστούμε τη σκηνή γνωριμίας (μυθιστορηματική και οπερατική) της Ντιπλεσί με τον Δουμά(Βιολέτας και Αλφρέντο κατά Βέρντι):
<<Το σαλόνι της γοητευτικής Βιολέτας ήταν γεμάτο και κείνο το βράδυ. 
Εύθυμοι οι επιφανείς καλεσμένοι της έπιναν με κομψότητα το ακριβό κρασί που έρρεε στα κρυστάλλινα ποτήρια τους. 
Μισοζαλισμένοι τραγουδούσαν ένα χαρούμενο τραγούδι...
[...]
Το γλέντι βρισκόταν στο αποκορύφωμά του, όταν στο σαλόνι μπήκαν δυο νέοι. 
Ο Γκαστόν Λετοφιέρ, παλιός γνώριμος της Βιολέτας και ο φίλος του, Αλφρέντο Ζερμόν.
Ο πρώτος έτρεξε να χαιρετήσει την οικοδέσποινα με μια μικρή υπόκλιση κι ένα χειροφίλημα, 
ενώ ο καινουργιοφερμένος έμεινε μαρμαρωμένος, 
θαυμάζοντας αυτήν που τόσα είχε ακούσει για την ομορφιά της...
 Πολλές λευκές καμέλιες στόλιζαν το στήθος και τη λεπτή μέση της κι άλλες δύο τα υπέροχα μαλλιά της, που στεφάνωναν ένα πρόσωπο ωχρόλευκο σαν παλιά πορσελάνη.... 
Ο Αλφρέντο κάρφωσε τα μάτια του πάνω της, αδυνατώντας ν'αρθρώσει λέξη...
Η Βιολέτα άπλωσε το χέρι της.Στα χείλη της πλανιόταν ένα χαμόγελο σιγουριάς...
[...]
-Ποιος θα μας πει ένα τραγούδι;, ρώτησε.
-Αν αυτό προσφέρει χαρά στην οικοδέσποινα, η καρδιά, μού υπαγορεύει να τραγουδήσω, 
είπε ο Αλφρέντο...
[...]
 "Ας πιούμε όλοι από τα ξέχειλα ποτήρια μας
με μια γλυκιά ανατριχίλα αγάπης στο κορμί,
ας αιχμαλωτίσουμε το φευγαλέο χρόνο
μέσα στα ξέχειλα από κρασί ποτήρια!"
Η Βιολέτα σηκώθηκε υψώνοντας το δικό της ποτήρι κι άρχισε και κείνη να τραγουδά:
"Θα μοιραστώ μαζί σας την όση ευτυχία μου
Στον κόσμο μας όλα είναι μια τρέλα
κι η αγάπη ένα λουλούδι φευγαλέο
που γεννιέται και πεθαίνει..." >>

Το  "Libiamo ne' lieti calici" της 1ης πράξης της όπερας, είναι από τα πιο γνωστά κι αγαπημένα ντουέτα.

Είναι ένα μπρίντιζι (οπερατικός όρος, που χρησιμοποιείται σε φωνητικά μέρη όπου παροτρύνεται η κατανάλωση ποτού), που "ενώνει" τη Βιολέτα με τον Αλφρέντο.

Ντουέτο μελωδικότατο, απαράμιλλης τεχνικής και μουσικότητας, που κάνει την ψυχή να ευφραίνεται ασταμάτητα.
Ας το απολαύσουμε με τη Μaria Callas στο ρόλο της Βιολέτας (ρόλος που η ντίβα τραγούδησε 63 φορές, δεύτερος σε συχνότητα μετά τη Νόρμα) και τον Francesco Albanese σε κείνον του Αλφρέντο. Την Συμφωνική της Ραδιοφωνίας του Τορίνο διευθύνει ο Gabriele Santini σε μια ηχογράφηση του 1953.

Verdi: La Traviata - Libiamo ne'lieti calici 



Moliere - Lully: "Ο ΕΡΩΤΑΣ ΓΙΑΤΡΟΣ"

 

Καλησπέρα με μια Μολιερική "φαρσοκωμωδία", καθώς ο μεγάλος γάλλος θεατρικός συγγραφέας, γεννήθηκε σαν σήμερα, 15 Γενάρη 1622.

Μάστορας της θεατρικής σκηνής,  ο Μολιέρος στα έργα του αντανακλά τα ήθη της εποχής του, τα οποία καυτηρίαζε με απαράμιλλο τρόπο!

Υπήρξε συνεργάτης του Ζαν Μπατίστ Λυλλί, (που γνώρισε στην αυλή του βασιλιά όπου εργαζόταν ως χορευτής) και μαζί δημιούργησαν το κωμικό μπαλέτο, ένα είδος κωμικού θεάτρου, που πλαισιώνεται με χορευτικά.

Μια από τις απολαυστικότερες συνεργασίες τους αποτελεί το σύντομης διάρκειας: "L'Amour médecin-Ο έρωτας γιατρός".

Γεμάτη ξεκαρδιστικά επεισόδια αυτή η μικρή φαρσοκωμωδία του Μολιέρου, γράφτηκε το 1665 με εντολή του βασιλιά προκειμένου να παρουσιαστεί  σε δεξίωση στις Βερσαλλίες. Είναι το πιο βιαστικά γραμμένο από όλα τα έργα του, καθώς το συνέταξε εντός 5 ημερών, μόλις!

Λιγότερο διάστημα διέθετε ο Λυλλί, που η σκηνική μουσική του για το Μολιερικό θεατρικό έχει απολαυστικές  μελωδίες, εναρμονισμένες με ευρηματικότατο τρόπο, πλούσιο συνδυασμό οργάνων και χρήση  χορευτικών στυλ.

ΥΠΟΘΕΣΗ:

Ο Σγαναρέλος, ένας πλούσιος αστός, διστάζει να αφήσει την μοναχοκόρη του να παντρευτεί και να φύγει από το σπίτι. Είναι χήρος, φοβάται τη μοναξιά, και τρομερά υπερπροστατευτικός γονιός κι επί πλέον δεν επιθυμεί να δώσει προίκα...
Ο Κλίτανδρος και η Λουκίντα όμως είναι ερωτευμένοι. Ετσι, για να καταφέρουν να παντρευτούν στήνουν μια φάρσα. Πως τάχα η κοπέλα πάσχει από μια σοβαρή ασθένεια.
Ο πατέρας συντετριμμένος καλεί να την εξετάσουν όλοι οι γιατροί της πόλης.

[Εδώ, ο Μολιέρος σχολιάζει καυστικά με μια ανελέητη ειρωνία το ιατρικό επάγγελμα. Κάποιοι γιατροί θέτουν τα προνομιά τους πάνω από την  αλήθεια].

Οι γιατροί εξετάζουν το κορίτσι, όμως διαφωνούν, επιμένουν εγωιστικά σε ψευδείς διαγνώσεις, στην ουσία αδυνατούν να βρουν την κατάλληλη θεραπεία.
Ευτυχώς την κατάλληλη στιγμή καταφθάνει ένας νέος στην πόλη γιατρός, που δεν είναι άλλος από τον ερωτευμένο Κλίτανδρο μεταμφιεσμένο. Αποφαίνεται πως  η κοπέλα πάσχει από βαριά κατάθλιψη και θεωρεί πως μόνο ο έρωτας κι ένας γάμος θα την αναπτερώσουν. Της χορηγεί -δήθεν- ένα δικό του φάρμακο και προτείνει στον πατέρα της να της πουν ψέματα πως οι δυο τους είναι σύζυγοι...

Οι δύο ερωτευμένοι φεύγουν για να παντρευτούν, αφού πρώτα ο Σγαναρέλλος έχει υπογράψει το προικοσύμφωνο πιστεύοντας πως είναι ψεύτικο.
Κατά τη διάρκεια του εορτασμού για την ανάρρωση της Λουκίντας, αποκαλύπτεται  το τέχνασμα κι ο πατέρας θυμώνει τρομερά με τους δυο νέους. Όμως συγκρατείται από τους παρευρισκόμενους, με τη μουσική και το χορό να γαληνεύουν την ψυχή του... Δίνει την ευχή του γιατί συνειδητοποιεί πως  μόνο η αγάπη μπορεί να γιατρέψει την πονεμένη ψυχή. 

(Απόσπασμα...):

O Jean-Baptiste Lully την εποχή σύνθεσης της κωμωδίας

"ΣΓΑΝΑΡΕΛΟΣ: ...Μα, πού πήγε ο γιατρός με την κόρη μου;:
(απευθύνεται στην υπηρέτρια)
Λιζέτα;..Λιζέτα, πού χάθηκες;...[...]
Σε ρωτάω πού πήγαν;

ΛΙΖΕΤΑ: Έφυγαν, κύριε! Έφυγαν για ν' αποτελειώσουν το γάμο!

ΣΓΑΝΑΡΕΛΟΣ: Γάμο;; Ποιο γάμο βρε ανόητη, ψέματα ήταν!

ΛΙΖΕΤΑ: (χαμογελώντας)
Μα την πίστη μου κύριε, με μεγάλη αφέλεια πήρατε μέρος σ' ένα παιχνίδι, που δεν ήταν παιχνίδι αλλά πραγματικότητα που θα κρατήσει ολάκερη ζωή!

ΣΓΑΝΑΡΕΛΟΣ:  Τι είπες;..Δηλαδή και το παιδί μου και τα λεφτουδάκια μου έφυγαν; Πέταξαν;
Ω...ω, καταραμένοι όλοι σας που μού τη σκάσατε!...Καταραμένοι, καταραμένοι!"



Moliere - Lully : L'Amour médecin:


Άλλα κείμενα για το Μολιέρο μπορείτε να διαβάσετε εδώ και εδώ.





Friday 12 January 2018

"Μια φορά και έναν καιρό…η Σταχτοπούτα..."

Charles.Perrault.jpg

Μπορεί να έγινε γνωστός με τα ερωτικά του ποιήματα αρχικά, όμως στη συνέχεια ενθουσίασε και συνεχίζει να ενθουσιάζει με τα παραμύθια του.
Ο Σαρλ Περώ γεννήθηκε σαν σήμερα 12 Γενάρη 1628 και κατέχει τον τίτλο του "μεγάλου παραμυθά".
Ανάμεσα στα γνωστότερα παραμύθια του είναι η "Σταχτοπούτα", η "Κοκκινοσκουφίτσα", ο "Κοντορεβυθούλης", ο "Παπουτσωμένος Γάτος" η "Ωραία Κοιμωμένη"....

Τα περισσότερα απ'αυτά, ο διάσημος παραμυθάς τα συμπεριέλαβε στη συλλογή του: "Τα παραμύθια της Μάνας χήνας", που την έγραψε για τη διασκέδαση των παιδιών του κι από τότε αγαπήθηκαν και συγκινούν πολλές γενιές αναγνωστών.

Οι ιστορίες του Περώ μάγεψαν και μεγάλους συνθέτες.
Σήμερα προτείνω να ακούσουμε συνθέσεις-εμπνεύσεις από την "Σταχτοπούτα" του, ένα κλασικό παραμύθι που αφηγείται τις περιπέτειες μιας κοπέλας, κόρης ενός πλούσιου εμπόρου, την οποία υποβαθμίζουν και κακομεταχειρίζονται η κακιά μητριά και οι ετεροθαλείς αδερφές της.
Η ιστορία της Σταχτοπούτας αποτελεί μια όμορφη παραβολή για την αγάπη και το θρίαμβο του καλού.

1. Στο παραμύθι του Περώ βασίστηκε το λιμπρέτο της γαλλικής όπερας "Cendrillon" του Nelson Isouard, που παρουσιάστηκε στο Παρίσι το 1810, από την οποία ακούμε το χορωδιακό της πρώτης πράξης.



Η σκηνή της αποκάλυψης με το γοβάκι, Γκυστάβ Ντορέ
από εικονογράφηση της "Σταχτοπούτας" του Σαρλ Περώ


2. Λίγα χρόνια αργότερα ο 25χρονος Ροσσίνι παρουσιάζει τη δική του "Σταχτοπούτα" την οποία έγραψε μέσα σε τρεις εβδομάδες.

Αξίζει να σημειωθεί πως η "Cenerentola" του Ροσσίνι, παρά την κρύα υποδοχή από τους κριτικούς, κέρδισε τις καρδιές των ακροατών και επισκίασε ακόμη και τον "Κουρέα της Σεβίλλης" καθ 'όλη τη διάρκεια του 19ου αιώνα.

Επίσης, η όπερα παρουσιάστηκε με διαφορές, που σχετίζονται με την εποχή που γράφηκε το έργο.
Ήταν τότε αδιανόητο η πρωταγωνίστρια να δείξει επί σκηνής τις γάμπες της, κι έτσι, δεν υπάρχει γοβάκι, αλλά ο πρίγκιπας βρίσκει την αγαπημένη του χάρη σε ένα βραχιόλι.




Gioacchino Rossini - La Cenerentola - Overture:



3. Mε Βαγκνερικές επιδράσεις εμφανίζεται το 1899 η όπερα του Ζυλ Μασνέ, που παρουσιάστηκε και πρόσφατα από τη ΜΕΤ με την Τζόυς ΝτιΝτονάτο στον πρωταγωνιστικό ρόλο.



"Η βραδιά του χορού στο παλάτι", Γκυστάβ Ντορέ
από εικονογράφηση της "Σταχτοπούτας" του Σαρλ Περώ
4. Tέλος, ο σπουδαίος Ρώσος μουσουργός, Σεργκέι Προκόφιεφ συνέθεσε υπέροχες μελωδίες -σοβαρές και κωμικές- για τη χορευτική εκδοχή της "Σταχτοπούτας".

Λέγεται πως του πήρε τέσσερα χρόνια να ολοκληρώσει τη μουσική για το αγαπημένο τρίπρακτο μπαλέτο, που πρωτοπαρουσιάστηκε από τα Μπολσόι το 1945 με μεγάλη επιτυχία.

Η αριστουργηματική μουσική του Προκόφιεφ και η απαράμιλλη τέχνη του κλασικού χορού μάς παρασύρουν σε έναν ονειρικό κόσμο μέσα από το αγαπημένο παραμύθι των παιδικών μας χρόνων.




Η Σταχτοπούτα του Σαρλ Περώ πάντα μας διδάσκει ότι το γοβάκι ταιριάζει μόνο στο κατάλληλο πόδι του ανθρώπου που έχουμε επιλέξει στον μαγικό χορό της ζωής. Όταν το ρολόι χτυπήσει δώδεκα το γοβάκι θα έχει απομείνει ως ίχνος της παρουσίας που πέρασε και άφησε το στίγμα της...

Παρακολουθούμε την αγαπημένη μου "Σκηνή του ρολογιού" που χτυπά μεσάνυχτα: