Oμολογουμένως, τα εμπνευσμένα έργα του Ρέμπραντ από θρησκευτικά θέματα είναι ελάχιστα. Σήμερα, λόγω ημέρας, ας παρατηρήσουμε την περίφημη ελαιογραφία του:
"Ανάσταση του Λαζάρου"
Με έντονη θεατρικότητα, το έργο του ολλανδού καλλιτέχνη στηρίζεται στις αντιθέσεις ανάμεσα στα φωτεινά και σκοτεινά σημεία του πίνακα. Τεχνική, που ενισχύει τον δραματικό χαρακτήρα της σύνθεσης, αφού οι μορφές δεν φέρουν περιγράμματα αλλά διαχωρίζονται από την αντίθεση φωτός-σκοταδιού.
Θέμα του πίνακα -κι αγαπημένο πολλών ζωγράφων- η "Ανάσταση του Λαζάρου".
Ο Λάζαρος τοποθετείται στο σκοτεινό σημείο του πίνακα για να τονιστεί ο θάνατος, αντίθετα με το πρόσωπο της Μαρίας και των υπολοίπων μαρτύρων, που είναι στο φως κι έκπληκτοι παρακολουθούν το πρωτοφανές και ασύλληπτο γεγονός της επιστροφής στη ζωή ενός νεκρού!
Ο πίνακας βρίθει συμβολισμών και στηρίζεται σ'ένα νοερό τρίγωνο, κορυφές του οποίου είναι: επάνω ο Χριστός, και στις δυο βάσεις ο Λάζαρος στον τάφο δεξιά και οι μάρτυρες αριστερά.
Από το Βιβλικό θέμα είναι εμπνευσμένη και η έκτη από τις "14 Romances op. 34" για υψίφωνο και πιάνο του Ραχμάνινοφ, που για το λόγο αυτό τιτλοφορείται "Voskresheniye Lazarya-Ανάσταση Λαζάρου".
Eίναι γνωστή η βαθιά θρησκευτική πίστη του συνθέτη.
Πρόκειται για θρησκευτικό άσμα με μοναδική εναρμόνιση, μελωδική γραμμή στηριγμένη στην ελεγειακή, μεγαλόπρεπη φα ελάσσονα, σε αργό, σοβαρό-grave τέμπο, που προσδίδει στο σύνολο ιδιαίτερη εκφραστικότητα. Η διάθεση του κειμένου, που συνιστά τη νίκη προς το θάνατο, αντανακλάται στην απέριττη γραφή.
Θεωρώ πως το συγκεκριμένο ληντ της συλλογής, που ο Ραχμάνινοφ έγραψε το 1912, είναι ιδιαίτερης πνευματικότητας. Παρότι δε, έχει ηχογραφηθεί και σε άλλες γλώσσες, το προτείνω στην αρχική ρωσική, με αυτή τη "βαριά-μεστή" προφορά, γιατί πιστεύω αποδίδει το μέγεθος του μεγαλείου της ζωής που νικά τη λήθη και το θάνατο.
Η μελωδία λυτρωτική, κατανυκτική στοχεύει να υποδείξει πως στο πρόσωπο του Χριστού, η θεία και η ανθρώπινη φύση ενώνονται χωρίς να συγχέονται.
Το φινάλε ιδιαιτέρως λαμπρό με τις πιανιστικές συγχορδίες σταθερές, πλατιές να στηρίζουν ως σίγουρα και στιβαρά θεμέλια το μουσικό ύφος και έκφραση.
Ο Ραχμάνινοφ αφιέρωσε τη σύνθεση στον μέγα βαθύφωνο Φιοντόρ Σαλιάπιν, ενώ το κείμενο είναι του ρώσου θεολόγου, φιλοσόφου και ποιητή Aleksey Khomyakov, η λογοτεχνική πένα του οποίου σηματοδοτεί ένα σπουδαίο κεφάλαιο στην ανάπτυξη της ρωσικής σκέψης τον 19ο αιώνα.
Το απολαμβάνουμε από την πολυβραβευμένη σουηδή υψίφωνο Ελίζαμπεθ Σέντερστορμ, κορυφαία στις ερμηνείες του Ραχμάνινοφ.
Με τον Βλαντιμίρ Ασκενάζυ έχει ηχογραφήσει την πλήρη σειρά τραγουδιών του συνθέτη.
όπου πάνω της, τα χέρια ενός άντρα, λιγνά κι ασυγκράτητα
κόβαν και μοιράζαν γύρω
τον άρτο της αιωνιότητας"
(Τάσος Λειβαδίτης, "Μουσική")
Mια μεγάλη μερίδα μουσικόφιλων, το λατρεύουμε στην κυριολεξία! Έχει 88 πλήκτρα με ..."ΨΥΧΗ", καθώς τα πατήματά τους μπορούν να προκαλέσουν δάκρυα, ξεχειλίσματα χαράς, ανακουφιστικής αγαλλίασης...
Ημέρα του Πιάνου σήμερα, η 88η μέρα του χρόνου, που καθιερώθηκε με σκεπτικό τα 88 μαγικά ασπρόμαυρα πλήκτρα του. Την έκτασή του δηλαδή που είναι 7 κ 1/3 οκτάβες ήτοι 88 πλήκτρα, (αν και ορισμένα πιάνα, όπως της Bοsendorfer έχουν έκταση 8 οκτάβων).
Απόγονος των κλειδοκυμβάλων, το πιάνο, χορδόφωνο και πληκτροφόρο (για κάποιους μελετητές και "κρουστό"), για μένα ο "ΒΑΣΙΛΙΑΣ των οργάνων" με πλήθος δυνατοτήτων!
To ΠΙΑΝΟ είναι ΠΑΘΟΣ!
Ετσι, λέω σήμερα -λόγω πιάνου- να διακόψουμε τη σιωπή με Μπετόβεν και "Παθητική"...
Είναι ο συνθέτης που με τη σονάτα του αυτό το πρωινό θα
"δώσει ζωή στον ήχο...
Πριν, υπάρχει η απόλυτη σιωπή, κι η μουσική αναδύεται μέσα απ' αυτήν
[...]
Η έναρξη της Παθητικής Σονάτας του Μπετόβεν, αποτελεί μια προφανή περίπτωση διακοπής της σιωπής.
Η πολύ συγκεκριμένη συγχορδία της αρχής διακόπτει τη σιωπή και η μουσική αρχίζει..."
(Η μουσική κινεί το χρόνο, Ν. Μπαρενμπόιμ)
Σιωπές που αποκτούν φωνή και ψυχή με το μαγικό πάτημα των πλήκτρων! Ο Μπαρενμπόιμ υποστηρίζει όσα ερμηνεύει ...Ενας καλλιτέχνης, που ως παιδί υπήρξε προικισμένο, και εξελίχτηκε σε έναν από τους διασημότερους πιανίστες και διευθυντές ορχήστρας της γενιάς του, κάτι που είχε προβλέψει κι ο Φουρτβαίνγκλερ όταν τον πρωτάκουσε χαρακτηρίζοντάς τον "φαινόμενο"!!
Η "Παθητική", ένα κορυφαίο έργο της πιανιστικής φιλολογίας, που ο Ντάνιελ αποδίδει με την απαιτούμενη εκφραστικότητα και συναισθηματική γοητεία...
25 Μάρτη 2018, ημέρα της Εθνικής Επετείου μας, συμπληρώνονται 100 χρόνια από το θάνατο του ιμπρεσιονιστή Κλώντ Ντεμπισί.
Διεθνώς έχουν οργανωθεί και προγραμματιστεί πλήθος επετειακών εκδηλώσεων, ώστε να τιμηθεί ο σπουδαίος αυτός μουσουργός!
Παραμένουμε στο πνεύμα "επαναστατικότητος" της μέρας, φίλοι μου, μιας και για πολλούς ο συνθέτης θεωρήθηκε επαναστάτης! Μια "ρετσινιά"-ας πούμε- που τού κολλήθηκε για τις πρωτοποριακές ιδέες του, τις αντιδράσεις και τη μη πειθαρχία του στους κανόνες των Ωδείων. Συμπεριφορά, που ενώ από κάποιους ενθαρρύνθηκε, ήταν κι αρκετοί εκείνοι που είδαν τις επαναστατικές ιδέες του ως αναίδεια και αυθάδεια έναντι στην τέχνη, γεγονός που τού στέρησε βραβεία και διακρίσεις.
Καλημερίζω με επαναστάτη Ντεμπισί, λοιπόν και έμπνευση με απόχρωση ελληνική...
"Ο Κίονας με τις χορεύτριες"!
Στους Δελφούς δεσπόζει ένας μαρμάρινος κίονας 11 περίπου μέτρων, που φέρει φύλλα άκανθας στο κιονόκρανο και στη βάση των σπονδύλων, έτσι ώστε να μοιάζει με βλαστό φυτού.
Στο ανώτερο τμήμα του υπάρχει σύμπλεγμα τριών γυναικών, πιθανόν χορευτριών.
Από το έντυπο του μουσείου αντιγράφω:
"Οι τρεις κοπέλες πήραν το όνομά τους από τη χορευτική εντύπωση, που έδινε η στάση τους και είχαν ερμηνευθεί ως Θυιάδες, τοπική ονομασία των Μαινάδων της διονυσιακής ακολουθίας που χόρευαν στις κορφές του Παρνασσού. Σήμερα όμως πιστεύεται ότι πρόκειται για ιέρειες, που προσφέρουν στον Απόλλωνα το αγαπημένο του σύμβολο, τον τρίποδα. Φορούν διαφανή χιτώνα ζωσμένο ψηλά, που αναδεικνύει την ομορφιά τους. Σηκώνουν το δεξί τους χέρι και προβάλλουν ελαφρά το ένα πόδι, δίνοντας τη γενική αίσθηση μιας χαριτωμένης, αέρινης κίνησης. Ο τρίποδας που υψωνόταν πάνω από τα κεφάλια τους, στήριζε χάλκινο λέβητα.
***
Φωτογραφία της Στήλης των Δελφών" είχε κυκλοφορήσει και στο Μουσείο του Λούβρου, όπου το 1909 έτυχε να δει και να θαυμάσει ο Ντεμπισί.
To αρχαιολογικό σύμπλεγμα τού ενέπνευσε ένα από τα χαρακτηριστικότατα πρελούδιά του, που συμπεριλήφθηκε στο 1ο Βιβλίο Πρελουδίων του συνθέτη.
Θυμίζουμε πως τα "Πρελούδια" του Ντεμπισί είναι μια συλλογή σε 2 βιβλία από 24 κομμάτια για σόλο πιάνο, σε ελεύθερη μορφή, αντίθετα δηλαδή από τα αυστηρά πρότυπα των Πρελουδίων του Μπαχ.
Κάθε πρελούδιο έχει και έναν ευφάνταστα απρόσμενο τίτλο, έναν λεκτικό οδηγό για τον ερμηνευτή, που όμως δεν έχει σκοπό να φυλακίσει την εκφραστικότητά του, γι'αυτό και αναγράφεται από το συνθέτη στο τέλος της παρτιτούρας, κάτι σαν προσωπική ανάμνηση, σαν ομιχλώδες αναθύμημα, θολή αναπόληση...,χωρίς να, επηρεάζει τον ερμηνευτή εκ των προτέρων, επιτρέποντάς του να εμβαθύνει εκείνος στα σημεία που αγγίζουν την ψυχή του περισσότερο και να δώσει προσωπικές αποχρώσεις στην ερμηνεία του.
Το 1ο Βιβλίο των Πρελουδίων του Ντεμπισί ξεκινά με έμπνευση, που διακηρύσσει το λαμπρό πολιτισμό των Ελλήνων και μοιάζει σαν ο μουσικός να οραματίστηκε την ένωση του Παρισιού με τον Ομφαλό της Γης!
Και το λέω αυτό γιατί η αρχαιοελληνική γλυπτική είναι σπουδαία!Μπορεί να ερεθίσει, να γεννήσει φαντασίες σε κάθε ευαίσθητο δημιουργό...
Η γλυπτική με την οπτική της γλώσσα, που επικεντρώνεται στην έκφραση της φυσικής τελειότητας των μορφών, κάτι που είναι απολύτως ορατό στον "κίονα με τις χορεύτριες", δεν θα μπορούσε λοιπόν να αφήσει ασυγκίνητο ένα καλλιτέχνη του επιπέδου του Ντεμπισί.
Οι αναλυτές υποστηρίζουν πως η σύνθεσή του επηρρεάστηκε από τις Gnossiennes και τις Γυμνοπαιδίες του Ερίκ Σατί.
Μια προσεκτική ακρόαση παραπέμπει στην χρωματική παλέτα του Σατί, πράγματι, κάτι που δεν θα πρέπει όμως να κρίνεται αρνητικά γιατί γνωρίζουμε το ενδιαφέρον και τη λατρεία του για την Αρχαία Ελλάδα και την κλασική αρχαιότητα, που είχε ξυπνήσει στα τέλη του 19ου αιώνα με την έναρξη των αρχαιολογικών ανασκαφών της Γαλλικής Σχολής Αθηνών.
Ήταν η εποχή που οι ανασκαφές στους Δελφούς από τον γάλλο αρχαιολόγο Ομόλ Τεοφίλ, μετέπειτα διευθυντή του Λούβρου, προώθησε την ιδέα συνθέσεων εμπνευσμένες από το θέμα.
Ο Ντεμπισί δεν είχε δει από κοντά τον Κίονα των Δελφών, όπως ανέφερα, όμως είχε θαυμάσει ένα μικρό αντίγραφό του στο Λούβρο τόσο, που ήρθε η έμπνευση του πρώτου πρελουδίου, που είναι στον τύπο μιας αργής Σαραμπάντ με τρία θέματα, κάτι που παραπέμπει στην κυκλική στήλη και τις τρεις κόρες.
Ο Ντεμπισί, μια πολύ δυνατή, ως γνωστόν μουσική προσωπικότητα, αναδεικνύει στο έργο αυτό την πρωτοτυπία στην αρμονία και τη μορφολογική του σκέψη.
Το πρελούδιο που φέρει τον τίτλο "Danseuses de Delphes-Χορεύτριες των Δελφών" ξεκινά αργά, βηματικά, ακολουθώντας ως το τέλος σταθερό ρυθμό. Απεικονίζει ετσι, το σεβάσμιο βηματισμό της ιέρειας που εισέρχεται στο Δελφικό ναό.Οι ενδείξεις της δυναμικής προωθούν την έκφραση ενός γαλήνιου τοπίου, ζωγραφίζουν τον Ομφαλό της γης και τη μυστικιστική πύλη του, καλώντας μας να τη διαβούμε αφήνοντας πίσω ό,τι χθόνιο και μιαρό...
Παρότι λεπτεπίλετος κι αέρινος ο πιανιστικός ήχος, ο προσεκτικός ακροατής διακρίνει κάτι πανηγυρικό στην απόδοση, που η θρυλική Marguerite Long (μαθήτρια του Ντεμπισί) υποστήριζε πως είναι-σύμφωνα με τη μυθολογία- οι μεταμορφώσεις των χορευτριών σε ιέρειες του Απόλλωνα...
Προτείνω να το ακούσουμε από την θρυλική Yvonne Lefébure, που συμπτωματικά φέτος συμπληρώνονται 120 χρόνια από τη γέννησή της.
Ιδιαίτερα εκφραστική η ερμηνεία της, ξετυλίγει την ποιητική εικόνα του δημιουργού, αναδύει, τολμώ να πω, μια ψυχοπνευματική υπέρβαση, μια καθαρά εσωτερική διαδικασία σε μαγευτικά χρώματα και ήχους από τα μαγικά της δάχτυλα!
Έντονη η "μουσική οσμή" απ'το θυμίαμα στο Δελφικό βωμό, με τα χτυπήματα των συγχορδιών να υπαινίσσονται τα ευγενή ρυθμικά κρόταλα και κύμβαλα με τα οποία συνόδευαν οι κόρες το χορό τους στην αρχαία Ελλάδα.
Ταγμένη στην υπηρεσία της ερμηνείας, συλλαμβάνει άφθαστα την ψυχή του Ντεμπισί, την εκστασιασμένη από το γλυπτό, μαρμάρινο αριστούργημα των Δελφών με τα φύλλα άκανθας στο κιονόκρανο και στο σύμπλεγμα των τριών χορευτριών, που μοιάζουν να κινούνται αέρινα και να σαγηνεύουν το θεατή με την αρμονία τους, εκπέμποντας μια αίγλη εκθαμβωτική!
Είναι τόση η αισθητική και συγκινησιακή πληρότητα, που ο ακροατής παραδίδει εκουσίως ώτα και καρδιά στη δύναμη της έμπνευσης και ζει με έκσταση το γέννημά της!!!
C. Debussy: "Prelude 1, Βοοκ 1-Danseuses de Delphes"
Ένα κείμενο σχετικό με τα όπλα της Ελληνικής Επανάστασης που διάβασα το πρωί, φίλοι μου, δίνει αφορμή για τη μουσική μου πρόταση...
Aπό τα όπλα που έχουν ταυτιστεί με το 1821 είναι -πιστεύω θα συμφωνήσετε- το καριοφίλι, που η κατηγορία στην οποία ανήκει εξαρτάται από την κάννη του.
Οι αγωνιστές της Επανάστασης βάφτιζαν τα καριοφίλια με ξεχωριστά ονόματα...
Έτσι, η "Βασιλική" ήταν το καριοφίλι του Καραϊσκάκη ή η "παπαδιά" του Αθανάσιου Διάκου...
Ετυμολογικά, το όνομά του προέρχεται από το εργοστάσιο κατασκευής όπλων, το οποίο και κατασκεύασε το πρώτο καριοφίλι: Carlo Figlio -Κάρλο και Υιοί.
Το καριοφίλι έχει υμνηθεί πολύ στα δημοτικά μας τραγούδια.
Γνωστοί οι στίχοι: "Θα πάρω το τουφέκι μου, τ’ άγιο το καριοφίλι".
Ενα ποίημα του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, που μελοποίησε ο Παύλος Καρρέρ κι αγαπήθηκε τόσο, που να θεωρηθεί λαϊκή δημιουργία, αναφέρεται στο καριοφίλι του Γερο-Δήμου:
"Εγέρασα, μωρές παιδιά. Πενήντα χρόνους κλέφτης
τον ύπνο δεν εχόρτασα, και τώρ' αποσταμένος
θέλω να πάω να κοιμηθώ. Εστέρεψ' η καρδιά μου[...]
Σταθείτ' εδώ τριγύρω μου, σταθείτ' εδώ σιμά μου,
τα μάτια να μου κλείσετε, να πάρτε την ευχή μου.
Κι έν' από σας, το νιότερο, ας ανεβεί τη ράχη,
ας πάρει το τουφέκι μου, τ' άξο μου καριοφίλι,
κι ας μου το ρίξει τρεις φορές και τρεις φορές ας σκούξει:
O γερο-Δήμος πέθανε, ο γερο-Δήμος πάει".
Η μελωδία του θυμίζει κλέφτικο τραγούδι κι ο επτανήσιος συνθέτης δημιουργός του, το εμπνεύστηκε σε πανηγύρι στην Πάτρα το 1859.
Αργότερα το ενσωμάτωσε στην όπερά του: "Μάρκος Μπότσαρης", ως άρια για τενόρο που ακούγεται στην Α' πράξη, ενώ μια μεταγραφή του για κουρτέττο εγχόρδων έκανε ο Νίκος Σκαλκώτας.
"Ο θάνατος του Μάρκου Μπότσαρη", Ludovico Lipparini
Η ιδέα για την όπερα με θέμα τον αγωνιστή Μπότσαρη ήταν του ιταλού ποιητή Τζιοβάννι Κατσιαλούπι και μάλιστα ο Καρρέρ στα "Απομνημονεύματά" του αναφέρεται εκτενώς στη γνωριμία τους χαρακτηρίζοντας "εκρηκτική" τη στιγμή της έμπνευσης:
"Το αντικείμενον το έχωμεν ενώπιόν μας κι ημείς φλυαρούμε αδίκως, μοι είπε...
Αντικείμενον ελληνικόν!...Θέλεις καλλίτερον και ωραιότερον από τον Μάρκον Βότζαρην;...
Εγώ(γράφει ο Καρρέρ)εσκίρτησα ακούσας αυτό το όνομα
κι ενθουσιασμός μάς κατέλαβε αμφοτέρους..."
["Παύλος Καρρέρ-Αύρα Ξεπαπαδάκου, εκδ. Fagotto]
Ο Παύλος Καρρέρ ή Καρρέρης ήταν μουσουργός της Επτανησιακής σχολής με επιτυχημένη παρουσία στην Ιταλία και τα μελοδράματά του αγαπήθηκαν ιδιαιτέρως στην Ελλάδα του 19ου αιώνα.
Μπορεί το ύφος των συνθέσεών του να παρουσιάζει ιταλικές επιδράσεις κυρίως από τον Βέρντι, ωστόσο η προσωπική του σφραγίδα με το έντονο εθνικό χρώμα είναι εμφανής.
Οι καταρράκτες Staubbach που ενέπνευσαν τον Γκαίτε
"Ύδωρ, αρχή πάντων εστί",
υποστήριζε ο Θαλής κι αιώνες αργότερα ο Γκαίτε θα ταύτιζε το νερό με την ανθρώπινη ψυχή...
Ο λόγος περί υδάτων σήμερα, εκλεκτοί φίλοι, ουχί όμως περί ανέμων, αφού 22 Μάρτη έχει καθιερωθεί ως ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ για το ΝΕΡΟ, αλλά και όλως τυχαίως είναι και η μέρα(1832), που απεδήμησεν εις Κύριον ο μέγας γερμανός ποιητής, Γκαίτε.
Προσωπικά, η διαύγεια του ύδατος που εξαγνίζει την ψυχή από κάθε σκόνη της κι ο τρόπος που αυτό απεικονίζεται μέσω των ήχων με γαληνεύουν και ηρεμούν…
Κάπως έτσι, φαντάζομαι , θα ένιωσε κι ο Γκαίτε, όταν τριαντάχρονος ταξιδεύοντας στην Ελβετία το 1779 εντυπωσιάστηκε από τους απαράμιλλης ομορφιάς καταρράκτες Staubbach, που πέφτουν από ύψος 300 μέτρων κι εμπνεύστηκε το λυρικότατο ποίημά του:
"Gesang der Geister über den Wassern- Τραγούδι των Πνευμάτων πάνω από τα νερά", όπου συγκρίνεται το φυσικό στοιχείο με την ανθρώπινη ψυχή.
Και τα δυο -νερό και ψυχή- προέρχονται από ψηλά, ακολουθεί η πτώση τους στη γη, και η εκτίναξη και πάλι στον ουρανό!
Κάποια μοτίβα υπονοούν τον άνεμο, ως την εξωτερική δύναμη της μοίρας.
Η ανθρώπινη ψυχή μεταξύ πραγματικού και ιδανικού, ανάμεσα στην ανάγκη και το πάθος, μεταξύ φθοράς και αιωνιότητας.
Ο Γκαίτε με αριστουργηματικό τρόπο σφυρηλατεί νέους τρόπους της σκέψης και του αισθήματος. Με βαθιά πρωτοτυπία, και με αρμονία συναισθημάτων ανακαλύπτει τον υπέρτατο στόχο, την ανάταση της ψυχής, που παραλληλίζει με τα φυσικά στοιχεία.
"Η ψυχή του ανθρώπου µοιάζει στο νερό:
Από τον ουρανό έρχεται
στον ουρανό ανεβαίνει.
Και πάλι στη γη επιστρέφει.
Εναλλάσσεται αιώνια.
Ψυχή του ανθρώπου,
Πόσο µοιάζεις του νερού!
Μοίρα του ανθρώπου,
Πόσο µοιάζεις στον άνεµο!"
Το ποίημα μελοποιεί ο 23χρονος Φραντς Σούμπερτ σε δυο εκδοχές, κάτι πολύ συνηθισμένο μιας και ο συνθέτης επανερχόταν στην ποίηση του γερμανού αλλάζοντας διάφορα μελωδικά, ρυθμικά και στυλιστικά στοιχεία, ώστε να αποτυπώσει πιστότερα το πνεύμα των στίχων του ποιητή.
Η δεύτερη εκδοχή του 1821 είναι η συνηθέστερη για ανδρική χορωδία και μικρή ορχήστρα αποτελούμενη από δύο τσέλα, κοντραμπάσο και δύο βιόλες, που το σκοτεινό ηχόχρωμά τους προσδίδει το δέος το οποίο προκαλεί πάντα η δύναμη του νερού…
Κατανυκτικοί, στοχαστικοί ήχοι που στοχεύουν στην κατανόηση της εφήμερης ύπαρξή μας και ασημαντότητάς μας.
Nα θυμίσουμε πως ο Γκαίτε υπεραγαπούσε τη μουσική και είχε πολλούς φίλους συνθέτες της εποχής του. Από την άλλη, ο Σούμπερτ λάτρευε την ποίηση του Γκαίτε και μελοποίησε περίπου 80 ποιήματά του που άλλαξαν την αντίληψη του ληντ, παρότι οι δυο τους δεν συναντήθηκαν ποτέ…
Όμως ο "μυστικός, αόρατος δεσμός" τους, όπως τον χαρακτηρίζει ο Κένεθ Ουίτον στο βιβλίο του "Γκαίτε και Σούμπερτ" είναι εμφανής σε όποιον προσεγγίσει τη σχέση τους με προσοχή και παρατηρητικότητα.
Ακούμε το "Τραγούδι των Πνευμάτων πάνω από τα νερά"
από την Ανδρική Χορωδία της Ακαδημίας του Ελσίνκι, την οποία διευθύνει ο Kari Turunen:
Τα Εικαστικά:
1. Πορτραίτο Γκαίτε το 1779, Georg Oswald May
2. Πορτραίτο Σούμπερτ τη χρονιά σύνθεσης του έργου, Josef Abel
μέσ’ στου ηλίου το θάμπος, φουντώνει η Άνοιξη...",
φίλοι μου,που λέει και η αγαπημένη Πολυδούρη για την μοσχοβολιστή εποχή, που χτες έκανε την επίσημη εμφάνισή της!
21 Μαρτίου γιορτάζουμε την εαρινή ισημερία και την έναρξη της άνοιξης, της πιο όμορφης εποχής του χρόνου!
Και για να μη φανώ ασεβής απέναντί της που χτες δεν κοινοποίησα κάτι "εαρινό" θα επανορθώσω σήμερα γιατί η αίσθηση που μας αφήνει η άφιξή της είναι σίγουρα μοναδική.
Είναι γιορτή του Ήλιου και της Γης...
Ένα μοναδικό τελετουργικό για τη μάνα Γη, τη Φύση και τα κάλλη της!
Καλημέρα με ΑΝΟΙΞΗ, μουσική μα και ποιητική, αφού σήμερα ειναι και Παγκόσμια μέρα Ποίησης!
Η γλυκυτάτη Άνοιξη
Με τ' άνθια στολισμένη,
Ροδοστεφανωμένη
Τη γη γλυκοτηράει.
Κ’ η γη τη χλόη εντύνεται,
Τα δάση της ισκιώνουν,
Τα κρύα χιόνια λιώνουν,
Ο ουρανός γελάει.
Τα λουλουδάκια βάφουνται
Τα πλάγια χρωματίζουν,
Κι’ ηδονικές φωτίζουν
Οι δροσερές αυγές.
Στο αγκαθερό τριαντάφυλλο
Γλυκολαλάει τ’ Αηδόνι.
Το ξένο Χελιδόνι
Ταιριάζει τη φωλιά[...]
Κάθε ψυχή ευφραίνεται,
Την Άνοιξη γιορτάζει
Ο Θύρσης σκυθρωπάζει
Στη γενική χαρά.
(Ιωάννης Βηλαράς: "Η γλυκυτάτη Άνοιξη")
Το απόσπασμα του γλυκού ποιήματος του Βηλαρά συνοδεύουμε με την διμερή Suite Symphonique: "Άνοιξη" του Ντεμπισί στην εκδοχή της για χορωδία και ορχήστρα.
Είναι έργο της νεότητας του γάλλου συνθέτη(ήταν περίπου στα 25 όταν το συνέθεσε) που ζωγραφίζει με ιμπρεσιονιστικές πινελιές τη μοσχοβολιστή εποχή...
Τα βήματά της κινούνται στον ασυνήθιστο ρυθμό των 9/8 αρχικά, που όμως στη συνέχεια μεταβάλλονται ποικιλοτρόπως, με τη ρυθμική εναλλαγή να πλουτίζει το άκουσμα (6/8 ..3/4...4/4)...
Η ατμόσφαιρα πλάθεται σε τόνους στιλπνούς... Ονειρική, αέρινη, σχεδόν ουτοπική.
Χρωματικές ανιούσες και κατιούσες κλίμακες στο πιάνο, πληθωρικές συγχορδίες και μελωδικές ιδέες, που πλέκονται μεταξύ τους υποβάλλοντας την εντύπωση μιας τελετουργίας-σπονδής στην Άνοιξη!
Η χορωδία δεν πατάει πάνω σε συγκεκριμένο κείμενο, αλλά σε ακαταλαβίστικες συλλαβές κι επιφωνήματα, ένα μουρμουρητό αρπισμάτων, μια μελωδική φλυαρία λεπτών αποχρώσεων...
Στοιχεία που προσδίδουν στη σύνθεση αίσθηση θροΐσματος, ψιθύρων, αιθέριας κίνησης, όλα σύμβολα ανοιξιάτικου ενθουσιασμού!
Το κυρίως θέμα εισάγει το όμποε, ακολουθούν απαλές και μυστηριώδεις χειρονομίες στις άρπες και τα τοξοτά, φευγαλέες εξάρσεις με pizzicati, κι ενίοτε ηδυπαθείς μελισματικές φιγούρες από το σύνολο των οργάνων παρασύρουν ονειρικά σ'ένα παραλήρημα έαρος...
Τα ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ:
Η Σουίτα ειναι σύνθεση του 1887, περιόδου που φιλοτέχνησε και ο Μπουγκερώ, το αριστουργηματικό εικαστικό του: "ΑΝΟΙΞΗ", που βλέπετε αριστερά και το επιλέγω για σήμερα, παρότι λέγεται πως ο Ντεμπισί εμπνεύστηκε τη Σουΐτα του όταν είδε το αριστουργηματικό ομώνυμο εικαστικό του Μποτιτσέλι στην Πινακοθήκη Ουφίτσι.
Τα χρώματα αυτής της εποχής ζωντανεύουν τη χαμένη έμπνευση, καθώς η Άνοιξη κρύβει μέσα της κάτι δελεαστικό.
Έτσι, ο γάλλος ζωγράφος προσωποποιεί την ευφρόσυνη εποχή, φιλοτεχνώντας τη ως αέρινη και λάγνα γυμνή νύμφη, εκφράζοντας τη φιληδονία της εποχής του και διεγείροντας κάθε αίσθηση!
Tης ίδιας εποχής είναι και το ΠΟΡΤΡΑΙΤΟ του ΚΛΩΝΤ ΝΤΕΜΠΙΣΙ δεξιά, ζωγραφισμένο από τον Marcel Baschet, με τον οποίο συνδέθηκε φιλικά στη Βίλα των Μεδίκων στη Ρώμη και εκτίθεται στο Musée d'Orsay του Παρισιού ..
Claude Debussy - "Printemps for Choir and Orchestra"
[Στη μνήμη του Στήβεν Χόκινγκ, που σήμερα 14 του Μάρτη 2018 έγινε αστερόσκονη...]
Πριν λίγο ανακοινώθηκε ο θάνατος του μεγάλου επιστήμονα...Η απώλεια είναι απροσμέτρητη!Υπήρξε ένα ξεχωριστό μυαλό, μια μοναδική φυσιογνωμία! Ό,τι χαρακτηρισμό και να γράψεις δεν μπορεί να αντισταθμίσει το μέγεθος της προσωπικότητάς του, τόσο σε επιστημονικό, όσο και σε ανθρωπιστικό επίπεδο.
Τον χαρακτήρισαν το πιο λαμπρό μυαλό της εποχής μας, εφάμιλλο του Αϊνστάιν...
Ισως να μην είναι τυχαίο, που έφυγε τη μέρα που γεννήθηκε ο μεγάλος φυσικός ...
Ο μεγάλος φυσικός θεωρούσε την Τέχνη της Μουσικής από τις πιο όμορφες δημιουργίες της ανθρωπότητας!
Όταν κάποτε ρώτησαν τον Στήβεν Χόκινγκ πώς περνά τη μέρα ανάπαυσης, την Κυριακή του, απάντησε πως "τεμπελιάζει διαβάζοντας την εφημερίδα του και ακούγοντας κλασική μουσική...Ενοχλείτο με όσους υποστήριζαν πως η κλασική είναι η μουσική νεκρών δημιουργών και πως την απολαμβάνουν μόνο οι γεροντότεροι και εύρωστοι οικονομικά. Η κλασική, έλεγε, είναι για όλους...Είναι εκείνη που βοηθά στην εκτόνωση και εκκαθάριση του νου και στην ταξινόμηση λογικών προοπτικών..."
Αγαπημένος του συνθέτης -και εξηγεί το λόγο- ήταν ο Ρίχαρντ Βάγκνερ..., καθώς την εποχή που διαγνώσθηκε η ασθένειά του, ο συνθέτης κατά ένα περίεργο λόγο εξέφραζε τη διάθεσή του, με τη μεγαλοφυία του να'ναι πέρα από κάθε λογικό επιχείρημα...
Στη μνήμη του, ας μου επιτρέψετε, φίλοι μου, να ακούσουμε κάτι από "Πάρσιφαλ", γιατί και ο Χόκινγκ υπήρξε ένας αναζητητής!
Αναζητητής του Άγιου Δισκοπότηρου της επιστήμης!
Θεωρώ επίσης πως το κορυφαίο αυτό Βαγκνερικό μουσικόδραμα ταιριάζει και στις "απόψεις περί χρόνου και σύμπαντος" πάνω στις οποίες κινήθηκε η έρευνα του Χόκινγκ...
Το κορυφαίο Βαγκνερικό μουσικόδραμα "Πάρσιφαλ" είναι το τελευταίο του συνθέτη και μέσα από τη σύγκρουση ανάμεσα στο καλό και το κακό περνά το μήνυμα της κατάκτησης της σοφίας, αποτέλεσμα της επίδρασης που είχαν ασκήσει στο Βάγκνερ ο Σοπενχάουερ και οι ιδέες του.
Ιδέες που δεν υπόκεινται στη φθορά του χρόνου και μάς το θυμίζει η άρια του Γκούρνεμαντς: "Βλέπεις, γιε μου, σ’ αυτό εδώ το μέρος: ο χρόνος γίνεται χώρος!"
Parsifal-Gurnemanz: "Du siehst, mein Sohn, zum Raum wird hier die Zeit":
Όπως είπαμε παραπάνω μετά τη διάγνωση της νόσου του, ο Χόκινγκ στράφηκε στο Βάγκνερ ως "κάποιος που ταιριάζει στη σκοτεινή και αποκαλυπτική διάθεση στην οποία βρισκόταν". Λίγο καιρό αργότερα ταξίδεψε στο Μπαυρόυτ για να παρακολουθήσει το "Δαχτυλίδι των Νιμπελούνγκεν". Εκείνη την εποχή, δεν γνώριζε καλά τα Βαγκνερικά μουσικοδράματα, αλλά θυμόταν πάντα την αίσθηση και εντύπωση που του έκανε η δεύτερη όπερα της Τετραλογίας: "Die Walküre"
Wagner - The Ride of the Valkyries / Gustavo Dudamel
Οι μουσικές προτιμήσεις του ήταν ποικίλες!
Είχε εκμυστηρευτεί πώς άκουσε για πρώτη φορά το περίφημο "Gloria" του Φρανσίς Πουλένκ. Βρισκόταν σε συνέδριο Φυσικής και τα εργαστήρια βρίσκονταν κοντά στην τεράστια σκηνή ενός θεάτρου, καθώς προετοιμάζονταν για το ετήσιο φεστιβάλ Μουσικής. Ετσι, μπορούσε κατά τη διάρκεια των πειραμάτων του να ακούει και τις πρόβες...
Όταν άκουσε το "Γκλόρια" ευθύς σκέφτηκε πως αν κάποτε έπρεπε να μεταφερθεί σε ένα ερημικό νησί θα ήθελε να πάρει μαζί του τις δύο κύριες απολαύσεις του: τη φυσική και αυτή τη μουσική του Πουλένκ.
To "Gloria" είναι σύνθεση βασισμένη στη γνωστή λειτουργία για σολίστα υψίφωνο, μεγάλη ορχήστρα και χορωδία.
Στο μυαλό και στην καρδιά μας θα ζεις κ. Στήβεν Χόκινγκ, που με το σθένος, τη στάση και το έργο σου διέψευσες κάθε ιατρική πρόβλεψη απέναντι στο θαύμα, που λέγεται ζωή!
Γιατί με τη στάση σου απέδειξες περίτρανα την αξία της ζωής, ακόμα κι όταν αυτή περιορίζεται σε μικρές ανάσες...Ήσουν ιδιοφυής, ένα πρότυπο ζωής, με αέναη τη λαχτάρα σου να δώσεις απαντήσεις σε αρχέγονα ζητήματα, να κατακτήσεις τη σοφία, γι'αυτό και μού θύμισες -πέρα από τις κατά διαστήματα προτιμήσεις σου- τον ήρωα του Βάγκνερ "Πάρσιφαλ", που κι εκείνος κινήθηκε σε μια πορεία μύησης στις βαθύτερες αλήθειες της ύπαρξης...
Σκέφτομαι πως για μερικούς ανθρώπους, όπως εσύ, οι μαύρες τρύπες του θανάτου είναι δημιουργημένες να οδηγούν στο ακτινοβόλο σύμπαν της αιωνιότητος!
(Mε αφορμή τη γενέθλια επέτειο του μεγάλου μας ποιητή - 13 Μαρτίου 1900)
Ο Γιώργος Σεφέρης πάνω στο κεφάλαιο "Μουσική", θεωρούσε τον εαυτό του "αγράμματο".
Ωστόσο, οι σημειώσεις και η πορεία του δείχνουν έναν άνθρωπο που είχε ένστικτο, έναν ακροατή που προσπαθούσε να μάθει διαρκώς περισσότερα ώστε να αντιλαμβάνεται το μεγαλείο της ακουστικής τέχνης. Η σχέση του με τη μουσική, παρότι αρχικά περιορίζονταν μόνο στην αγάπη του ως ακροατή, στη συνέχεια ως πολυπράγμων, ανήσυχο πνεύμα και αναζητητής, σμιλεύτηκε και καλλιεργήθηκε κι έτσι ο ποιητής μας εκτινάχτηκε σε επίπεδα σημαντικού μουσικοκριτικού.
Ανάμεσα στους Μπαχ, Χάυντν, Μπετόβεν, Φρανκ, τοποθετούσε ψηλά τη μουσική και τους μουσικούς του 20ου αι., τον Ντεμπισί, τον Ραβέλ, τον Σατί, τον Στραβίνσκι...
"Μια κλοτσιά σ’ όλες τις τρυφερές, ηδονοπαθείς σαχλαμάρες και στους νυσταλέους βηματισμούς...",
έγραψε ενθουσιασμένος για τη "Συμφωνία των Ψαλμών" του Ιγκόρ Στραβίνσκι.
Μην ξεχνάμε όμως και τις θέσεις του για άλλους συνθέτες με τους οποίους παρά την ομολογία θαυμασμού για το μεγαλείο τους, ο Σεφέρης δεν έχανε ευκαιρία να εκδηλώνει την απαρέσκειά του. Κάτι σαν μια σχέση αγάπης-μίσους για έναν δημιουργό που μπορεί να τον θαυμάζουμε αλλά δεν μάς αγγίζει.
Π.χ για τον Βάγκνερ είχε γράψει:
"...δεν έχω ωριμάσει για δαύτον, μολονότι του βγάζω το καπέλο μου...Λοιπόν, με τον Βάγκνερ οι λεπτομέρειες με διώχνουν... όγκος, σύνθεση των τεχνών, μυθολογία απάνθρωπη.[...] Ένιωσα (μιλώντας για το "Δαχτυλίδι")αφάνταστα ξένος απ' όλα αυτά χωρίς να τους αρνούμαι το μεγαλείο αντικειμενικά".
Επίσης για το έργο του γερμανού Ρίχαρντ Στράους κάπου μιλά με σαρκασμό και σε ειρωνικό τόνο:
"Άμα τέλειωσε το κονσέρτο, γύρισα το σπίτι μου, πήρα ένα χαρτί κι άρχισα να γράφω: 'Περιγραφή Συναυλίας" [...]Γέμισα το πρόγραμμά μου με σημειώσεις, καθώς άκουγα τη μουσική[...] Η μουσική άρχισε με κάτι του Βέμπερ κι έπειτα η κυρία Elena Gerhardt τραγούδησε τραγούδια του Δόκτωρος Στράους σα νανουρίσματα και σαν αργαλειούς...Ήταν ένα μοναδικό ον. Ένας μεγάλος όγκος μαύρος, μ' ένα μεγάλο ατλαζένιο τρίγωνο κολλημένο στο στήθος, έμοιαζε με σκρινί του Λουδοβίκου IV. Νόμιζες πως ήταν η μητέρα του Αμλέτου που τον κυοφορούσε σε ηλικία είκοσι ετών, έτοιμη να τον γεννήσει από τον οισοφάγο[...] Ο μαέστρος σήκωσε την μπαγκέτα, η ορχήστρα ανάσανε και οι ακροατές κατάπληκτοι ακούσανε ένα "παραπονιάρικο, απαλό-απαλό τόσο δα Νανούρισμα" κι οι κυρίες κοιτούσαν πλάι τους να δουν μήπως είχε γεννηθεί ο Αμλέτος..."
Ο Στράους την εποχή σύνθεσης του ληντ
Αιχμηρός ο ποιητής μας, μιλά κάπως χλευαστικά και για την ερμηνεία, αλλά και για τη συγκεκριμένη σύνθεση του Στράους και όταν παραπάνω κάνει λόγο για "τρυφερές, ηδονοπαθείς σαχλαμάρες και νυσταλέους βηματισμούς" μπορεί και να φωτογραφίζει συνθέσεις όπως αυτή...
Οξυδερκής και ανήσυχος, εισχωρεί παντού, καθορίζει την "απαγορευμένη" -για την αισθητική του- περιοχή, την καταδείχνει, χωρίς να την ποδοπατά, δίνοντας μια εύθυμης πινελιάς, ατιθάσευτη και συνάμα παιχνιδιάρικη τοποθέτηση. Σεβαστή η άποψή του, καθώς το γούστο είναι θέμα υποκειμενικό και καθαρά προσωπικής ψυχοσύνθεσης. Ίσως να λαθεύει στις εκτιμήσεις του, ωστόσο ακόμα κι έτσι, θεωρώ πως συνεχίζει να γοητεύει και να προβληματίζει...
Πληροφοριακά να πούμε πως ο Σεφέρης αναφέρεται στο "Νανούρισμα-Wiegenlied" για φωνή και πιάνο του Ρ. Στράους, μέρος από τα "Fünf Lieder, Op.41" , σύνθεση που περιλαμβάνει τα 5 μελοποιημένα ποιήματα:
1. Wiegenlied 2. In der Campagna 3. Am Ufer 4. Bruder Liederlich 5. Leise Lieder
Η σύνθεση ολοκληρώθηκε το 1899 και το συγκεκριμένο ληντ είναι σε ποίηση του Ριχάρδου Ντεμέλ. Ανήκει υφολογικά στην γερμανική υστερορομαντική παράδοση, όπου κυριαρχεί η απλότητα που υποβάλλει το μεγαλείο του συναισθήματος. Δεν παρουσιάζει κάποια ιδιαίτερη μουσική ανάπτυξη και θα λέγαμε μάλλον συμβατική την αρμονική γλώσσα, ωστόσο τόσο στην φωνή όσο και στην συνοδεία διακρίνεται έντονος λυρισμός και υπογραμμίζεται η ευαισθησία και η βαθιά μητρική αγάπη, που απορρέουν από το ποιητικό κείμενο. Aπορίας άξιον πως ο συνθέτης γράφει αυτό τον κύκλο λήντερ γλυκύτατης και ήρεμης μελωδικότητας σε μια περίοδο έκφρασης ωμότατου ρεαλισμού, καθώς έχουν προηγηθεί ο "Ζαρατούστρα" και το "Θάνατος και Εξαΰλωση".
Όσο για την Γκέρχαρντ πρόκειται για μια κορυφαία γερμανίδα μεσόφωνο, που διέπρεψε στο είδος του ληντ. Θαυμάστηκε για το τίμπρο της φωνής της και την εκφραστικότητά της από τον Ρ. Στράους, ο οποίος συχνά σε ρεσιτάλ την συνόδευε ο ίδιος στο πιάνο.
Richard Strauss: "Wiegenlied" / Elena Gerhardt:
Στο μπλογκ υπάρχουν πολλά κείμενα για τον Σεφέρη και τη σχέση του με τη μουσική. Περιηγηθείτε...
Ποιος είπε πως το σκίρτημα της καρδιάς για να γίνει πιστευτό θέλει περίτεχνο λόγο και στολίδια πλουμιστά;
Η αγάπη, το συγκλονιστικό νόημά της και η αξία της δεν ξεθωριάζουν.
Φτάνει μια αυθεντική ερμηνεία, ένας λαϊκός δρόμος μ'ένα μπουζούκι να κεντάει, και μια μελωδία -βάλσαμο, βοτάνι, γιατρικό...
"Είσαι ωραία σαν αμαρτία και γω παιδάκι της γειτονιάς μη με κοιτάζεις μ' αδιαφορία από κοντά μου όταν περνάς..."
Σαν σήμερα, 12 Μάρτη 2005...
Μέρα απώλειας της τέχνης, σαν να χάσαμε ένα κομμάτι από την ψυχή μας, αφού κομμάτι της ήταν κι ο Σταύρος Κουγιουμτζής...
Σεμνός, ταπεινός,αληθινός..."Μάγκας", όπως του άρεσε να τον αποκαλούν!
Νηφάλιος, ήρεμος...αγανακτούσε μόνο με τη μιζέρια, το σκουπιδαριό της σημερινής μουσικής και το βιασμό της.
Η μουσική του γραφή, απλή μα συγχρόνως πρωτότυπη, ουσιαστική, έμπαινε με τις νότες του στο βάθος των νοημάτων της.
Όλοι έχουμε σιγομουρμουρίσει τα τραγούδια του αν και πολλοί από μας δε γνωρίζουν πως είναι δικά του.
Αχ, εκείνο "το πουκάμισο το θαλασσί" που' ντυνε τους "ελεύθερους κι ωραίους" σου!!!
"Μη μου θυμώνεις μάτια μου", που "Κάπου βραδιάζει" ονειρικά, "όταν ανθίζουν πασχαλιές"... 'τι η μουσική σου "είναι ωραία σαν αμαρτία"...
Και μεις όλοι αμαρτωλοί, αν δεν ακούμε την πολύτιμη κληρονομιά σου, κ. Κουγιουμτζή.
Το κείμενο αποτελεί μέρος άρθρου μου, που έχει δημοσιευτεί στο iporta.gr
Έκανε πρεμιέρα σαν σήμερα, 11 Μαρτίου 1851 στο θέατρο "Λα Φενίτσε" της Βενετίας, με εξαιρετική επιτυχία.
Το λιμπρέτο του "Ριγκολέτο" βασίζεται στο θεατρικό έργο του Ουγκώ, "Ο βασιλιάς διασκεδάζει".
Ο ρόλος του τίτλου είναι ένας γελωτοποιός στην Αυλή του Δούκα της Μάντουας, που συνηγορεί στον έκλυτο βίο του αφεντικού του και περιγελά κάθε κοπέλα και την οικογένειά της που πέφτουν στα δίχτυα του.Ο Δούκας όμως, κάποια στιγμή αποπλανεί και την κόρη του Ριγκολέτο...
Ετσι, θέλοντας να εκδικηθεί για την χαμένη τιμή της, οργανώνει την δολοφονία του δούκα.
Η Τζίλντα ανακαλύπτει τα σχέδια του πατέρα της κι αποφασίζει να σώσει τον αγαπημένο της. Μεταμφιέζεται και κείνος αντί του Δούκα, σκοτώνει την κόρη του.
Ο Βέρντι, βρίσκει ευκαιρία μέσα από το κείμενο του Ουγκώ, να περιγράψει τη χυδαία ατμόσφαιρα της εποχής του, το αυταρχικό καθεστώς, όπου επικρατεί η αμετροέπεια, η ανηθικότητα και το ανεξέλεγτο. Να περιγράψει μια κοινωνία που δεν σέβεται νόμους και κανόνες, επιβραβεύει την ασωτία και δεν χαλιναγωγεί τα πάθη της. Πρόκειται, για σοφά γραμμένο, έργο, που δεν σκοτώνει τον πρωταγωνιστή, αλλά του επιφυλάσσει το τραγικότερο φινάλε: τον αφήνει να ζήσει με τις Ερινύες να τον κατατρέχουν.
Πρώτος Ριγκολέτο στην πρεμιέρα της Βενετίας ήταν ο Φελίτσε Βαρέζι, που όπως λέγεται δεν αισθανόταν καθόλου άνετα με την ψεύτικη καμπούρα που θα έπρεπε να φορά, και παρότι ήταν ένας αρκετά έμπειρος λυρικός τραγουδιστής, καταλήφθηκε από πανικό όταν ήρθε η σειρά του να μπει στη σκηνή. Ο Βέρντι που κατάλαβε τη δύσκολη θέση που βρισκόταν ο Φελίτσε, τον έσπρωξε βίαια πάνω στη σκηνή, και τελικά εμφανίστηκε με ένα αδέξιο τρέκλισμα. Είχε όμως το ρόλο ενός γελωτοποιού, το κοινό νόμισε ότι ήταν μέρος του ρόλου και τον καλοδέχτηκε...
Σας κοινοποιώ ολόκληρη την παράσταση στην κινηματογραφική της εκδοχή με σπουδαίους συντελεστές: Ingvar Wixell στους ρόλους του Ριγκολέτο και του Μοντενέρα(του ατιμασμένου πατέρα που περιγελά ο Δούκας και ο γελωτοποιός του), Edita Gruberova στο ρόλο της κόρης Τζίλντα και ο Luciano Pavarotti στο ρόλο του ακόλαστου και φιλήδονου Δούκα.
Στο πόντιουμ ο Riccardo Chailly.
Για όσους δεν έχετε τον χρόνο επικεντρωθείτε στο τραγικό φινάλε, βίντεο του οποίου παραθέτω παρακάτω από την ίδια παράσταση.
Η ΣΚΗΝΗ της απόφασης για εκδίκηση:"Sì! Vendetta!"
(Φωτο από giuseppeverdi)
Υπενθυμίζω πως στην Α' Σκηνή και κατά τη διάρκεια διασκέδασης του Δούκα εμφανίζεται ο πατέρας Μοντενέρα και κατηγορεί τον Δούκα πως εξαπάτησε την κόρη του.
Ο Ριγκολέτο χλευάζει αδιάντροπα τον γέρο-κόμη και τότε εκείνος εκστομίζει μια τρομερή κατάρα εναντίον του, να πάθει τα ίδια από την δική του κόρη, κάτι που κατατρομάζει τον Ριγκολέτο...
Όταν ο καμπούρης ανακαλύπτει τη σχέση της κόρης του με το Δούκα, απαιτεί εκδίκηση, παρά τις αντιρρήσεις της Τζίλντα που του ζητά να τον συγχωρήσει.
Eκείνη την ώρα περνά ο Μοντενέρα (σύντομος αλλά κομβικός ρόλος) κι ανανεώνει την κατάρα του.(1:20:40)...
Συγκλονισμένος ο Ριγκολέτο παίρνει την απόφασή του για εκδίκηση (1:21:40)
Ακούγεται το ντουέτο: Sì! Vendetta, tremenda vendetta!-Ναι! Εκδίκηση, τρομερή εκδίκηση!".... Μια εκδίκηση όμως που όπως βλέπουμε στρέφεται εναντίον του και κορυφώνεται δραματικά.
Στην τελευταία Γ΄Πράξη, όταν μετά τη δολοφονία -υποτίθεται- του Δούκα κατά παραγγελία του γελωτοποιού ανακαλύπτει πως σκότωσε τη θυγατέρα του, ακούγεται σαν σπαρακτική κραυγή το καταληκτικό ντουέτο τους: "Lassù in cielo-Στους ουρανούς ψηλά", με την κοπέλα να πεθαίνει στην αγκαλιά του πατέρα της και κείνον -μια φιγούρα τραγική- να αναφωνεί: "Η κατάρα του γερο Μοντενέρα πραγματοποιήθηκε":
"Lassù in cielo", Ingvar Wixell - Edita Gruberova
(Εχουν χρησιμοποιηθεί στοιχεία από το βιβλίο: "Ο κόσμος της όπερας", Φ.Μέντελσον, εκδ.Στοχαστής, σελ. 255, 258 και klik.gr)
O Σαββατιάτικος χαιρετισμός μου έρχεται με κάτι αιθέριο, δυτικότροπο μεν, μα έχει και μια μυθολογική γεύση Μεσογείου...
Η Άρτεμις των Ρωμαίων, Ντιάνα, στοχεύει μέσω Γιορκ στην καρδιά μας, αφού πρώτα περάσει από την αρχαία Λυδία...
Πάλι το ημερολόγιο είναι ο αυτουργός...
Θα μας οδηγήσει στα βόρεια της Βρετανίας με χιονόκαιρο...
Το Γιορκ, είναι γενέτειρα του μεγάλου ζωγράφου Ουίλιαμ Έττυ, γνωστού για τις απεικονίσεις ιστορικών-μυθολογικών προσώπων και στιγμιοτύπων, καθώς και λάτρη του γυναικείου γυμνού σώματος.
Ο ανδριάντας του γεννημένου σαν σήμερα Έττυ,(10 Μάρτη 1787) κοσμεί τον περίβολο της Πινακοθήκης της πόλης της Υόρκης, όπου φιλοξενεί ανάμεσα σε άλλα και το αριστούργημά του "Candaules shews his wife ".
Το έργο είναι εμπνευσμένο από την ιστορία, που περιγράφει ο Ηρόδοτος, όπου ο βασιλιάς της Λυδίας, Κανδαύλης αρεσκόταν να επιδεικνύει κρυφά τη γυναίκα του στον υπηρέτη του Γύγη, κάθε βράδυ που εκείνη πήγαινε γυμνή στο κρεβάτι του.
Ο Γύγης βλέποντας και θαυμάζοντας τη βασίλισσα Νισία, την ερωτεύτηκε και σύναψε σχέση μαζί της.
Ο Κανδαύλης δολοφονήθηκε με τη συνέργεια της συζύγου του από τον Γύγη, που στη συνέχεια έγινε βασιλιάς της Λυδίας με σύζυγό του την πρώην σύζυγο του Κανδαύλη.
Από το θέμα εμπνέεται και ο Γενουάτης συνθέτης Cesare Pugni, που μελοποιεί όμοιου θέματος μπαλέτο σε χορογραφία Μαριούς Πετιπά με τίτλο: "Le Roi Candaule".
Σήμερα, το πιο διάσημο απόσπασμα του μπαλέτου αυτού είναι το "Pas de deux της Ντιάνας".
Η τελετή για τους γάμους του βασιλιά Γύγη με τη Νισία είναι σε εξέλιξη.
Αυλικοί και ευγενείς είναι παρόντες.
Οι ιερείς οδηγούν τους μελλόνυμφους στην ιερή τράπεζα για να δώσουν τον αιώνιο όρκο.
Όταν το ζευγάρι τοποθετεί τα χέρια του πάνω από την ιερή φλόγα, η φλόγα σβήνει και μια βροντή συνταράσσει τους παρευρισκομένους.
Όλοι θεωρούν κακό οιωνό το συμβάν και αποσύρονται.
Ο Γύγης, ξετρελλαμένος με τη Νισία, αγνοεί την προειδοποίηση, παίρνει τη βασίλισσα και προχωρά προς τους κήπους διατάσσοντας τους ιερείς να συνεχίσουν.
Τη στιγμή εκείνη εμφανίζεται η Ντιάνα-Άρτεμις που ξεκινά το χορό της με τον Ακταίωνα, αντανακλώντας το μύθο του πάθους με τα καταστροφικά αποτελέσματα μεταξύ της θεάς και του όμορφου κυνηγού, που είχε άθελά του δει την Άρτεμη γυμνή να λούζεται στην πηγή.
"Le Roi Candaule": Cesare Pugni-Marius Petipa, Bolshoi Ballet
Την είπαν γυναίκα-φωτιά, γυναίκα-έκρηξη, γυναίκα-δηλητήριο, τσαούσα και τσαμπουκαλού!
Πάντα, επαναστατική, διεκδικητική, κόντρα σε τυποποιημένους ρόλους!
Γοήτευε με τη ζωντάνια, το θάρρος, τον αυθορμητισμό της...
Κάποτε επί υπουργίας της, που η χώρα ήταν σε δεινή οικονομική κατάσταση και είχε συνεννοηθεί για δάνειο με την Ιαπωνία, ο σχιστομάτης πρωθυπουργός ακύρωσε το ταξίδι του στη χώρα μας για τις απαιτούμενες υπογραφές, καθώς βρισκόταν σε προεκλογική περίοδο.
Συμφώνησε να υπογράψει, μόνο αν η -με διεθνή ακτινοβολία- Μελίνα, δεχόταν να βοηθήσει με εμφανίσεις της στην εκστρατεία του.
Φυσικά, η Μελίνα δέχτηκε.
Ταξίδεψε στην Άπω Ανατολή, κι έφερε τα ναυαγοσωστικά κεφάλαια στην Ελλάδα.
Στην επιστροφή της λέγεται πως είπε στον Παπανδρέου: "Χαλάλι για την πατρίδα! Γίνηκα και γκέισα για τη σωτηρία της!"
Αυτή ήταν η Μερκούρη!
Γοήτευε με τη ζωντάνια, την τόλμη και το δυναμισμό της...Με τη φιλοσοφία της και κείνο το γέλιο που' βγαινε γάργαρο κι αληθινό!
Γυναίκα με ακτινοβολία, παθιασμένη με ό,τι καταπιανόταν, ταγμένη στο υψηλό ιδεώδες!!
Δεν την φόβιζε τίποτε!Ούτε και η αρρώστια...
Έτρεμε μόνο μην ξυπνήσει κάποια μέρα και δεν την αγαπούν...
Δεν συνέβη, ούτε θα συμβεί ποτέ αυτό για τη γυναίκα που με τη ζωή και το έργο της έχει περάσει στη σφαίρα των μύθων!
Για τη γυναίκα που μόνο ενέπνεε και συμπαρέσυρε όλους στα οράματά της.
ΠΑΝΤΑ στις καρδιές μας!
Aπό το άλμπουμ της: "Si Mélina... m' était contée" σε μουσική του Βαγγέλη Παπαθανασίου με τον οποίο συναντήθηκε στο Παρίσι του '73, ακούμε σε μια εκφραστικότατη ερμηνεία το :
"Athènes, ma ville".
Η φωνή της χαρακτηριστική, με κείνη την τσιγαρίσια, γεμάτη ερωτισμό, βραχνάδα, μάς κάνει νοσταλγούς των εποχών που οι άνθρωποι "μάτωναν" για τις αξίες και τα ιδανικά τους...
Των εποχών, που το πάθος να αγωνίζεσαι για τον Πολιτισμό και την πατρίδα σου ήταν καθημερινό συναίσθημα και πράξη!
[Η Μελίνα Μερκούρη πέρασε στην αιωνιότητα σαν σήμερα 6 Μαρτίου 1994]
Γεννήθηκε σαν σήμερα ...
Στις 6 Μάρτη του 1475 σε μια μικρή κωμόπολη έξω απ'τη Φλωρεντία, το Καπρέζε...
Τον είπαν προσωπικότητα κολοσσιαία της Αναγέννησης...,
κι άλλοι τον ονομάτισαν: πνεύμα ανήσυχο...
Αναφέρομαι, φυσικά στον πολυκαλλιτέχνη Μικελάντζελο, φίλοι μου, αφού ασχολήθηκε με όλες τις καλλιτεχνικές εκφάνσεις της εποχής του.
"Ντα Βίντσι, Ραφαήλ, Μικελάντζελο-πώς κλείσαν
τους πιο μεγάλους ουρανούς στο ανθρώπινο πρόσωπο, στο
ανθρώπινο σώμα
νύχια ποδιών και χεριών, φύλλα και άστρα, θηλές, όνειρα, χείλη,
το κόκκινο και το γαλάζιο. το απτό και το ασύλληπτο.
Απ' το άγγιγμα ίσως
αυτών των δυο δαχτύλων να γεννήθηκε και πάλι ο κόσμος.
Η απόσταση ανάμεσα σ’ αυτά τα δύο δάχτυλα
μετράει με ακρίβεια ακόμη την έλξη της γης και τη διάρκεια…"
(Γ.Ρίτσος)
Μιχαήλ Άγγελος: "Δημιουργία του Αδάμ", Καπέλα Σιξτίνα
"Ο τρόπος με τον οποίο ο Μιχαήλ Άγγελος κατόρθωσε να κάνει το άγγιγμα του θεϊκού χεριού,
κέντρο και οπτική εστία της εικόνας, και το πώς μας έδωσε να καταλάβουμε
την έννοια της παντοδυναμίας με την άνεση και τη δύναμη της χειρονομίας της δημιουργίας,
είναι ένα από τα μεγαλύτερα θαύματα στην τέχνη",
θα γράψει στο βιβλίο του "Ιστορία της Τέχνης" ο συγγραφέας και ιστορικός τέχνης Ε. Η. Γκόμπριτς.
Νομίζω, αγαπημένοι φίλοι πως δεν θα μπορούσαμε να συσχετίσουμε καλύτερα την υπέροχη λεπτομέρεια αυτού του εικαστικού του Μικαλάντζελο : η "Δημιουργία του Αδάμ" με το ορατόριο "Δημιουργία" του Γιόζεφ Χάυντν και συγκεκριμένα την άρια: "Και ο Θεός δημιούργησε τον άνθρωπο".
Η άρια, που εκτελείται από λυρικό τενόρο ακούγεται στο 2ο μέρος του θρησκευτικού έργου, που ο συνθέτης αναφέρεται στη δημιουργία των έμβιων όντων, ζώων, πουλιών, θαλασσινών πλασμάτων και τέλος του ανθρώπου…
Μια επιβλητική, μεγαλόπρεπη άρια, γραμμένη στη ΝΤΟ μείζονα που εξυμνεί την ανθρώπινη ύπαρξη, αντανακλώντας μέσω αυτού τις αξίες του Διαφωτισμού.
Βαθιά θεοσεβούμενος, ο Χάυντν, έλεγε συχνά oτι γράφοντας το ορατόριο αυτό, ένιωθε την επικοινωνία με το Θεό.
Το έργο είχε μεγάλη επιτυχία και ο συνθέτης δεν δέχτηκε ποτέ να εισπράξει τα κέρδη από τις συναυλίες του, αντιθέτως κατόπιν προτροπής του οι χρηματικές εισπράξεις δίνονταν για φιλανθρωπικούς σκοπούς.
Ερμηνεύει ο λαμπρός, μα άτυχος λόγω του πρόωρου χαμού του από ατύχημα στα 35 του, Fritz Wunderlich.
Την Φιλαρμονική της Βιέννης διευθύνει ο Χ. φον Κάραγιαν:
J. Haydn: "Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ – Und Gott schuf den Menschen"
Γεννήθηκε σαν σήμερα 5 Μαρτίου 1887.
Υπήρξε ο πολυγραφότερος των συνθετών της εποχής του, ένας "πρύτανης" της Βραζιλιάνικης μουσικής! Ο Βίλλα-Λόμπος αρχικά σπούδασε βιολοντσέλλο, στην πορεία όμως μελέτησε σε βάθος τη λαϊκή μουσική της πατρίδας του, που για χάρη της ταξίδεψε στις αχανείς εκτάσεις της νότιας Αμερικής συλλέγοντας τους μουσικούς θησαυρούς της.
Υπεραγαπούσε τους Μπαχ, Βάγκνερ και Ντεμπισί που συνδυαστικά με το εξωτικό ύφος της Βραζιλίας κατάφερε να διαμορφώσει την ιδιόμορφη μουσική του προσωπικότητα.
Το μεγαλύτερο μέρος τη μουσικής του Λόμπος είναι για πιάνο.
Κάτι, στο οποίο τον ώθησε ο Άρθουρ Ρουμπινστάιν, όταν τον συνάντησε το 1918 στη Βραζιλία κι έκτοτε συνδέθηκε φιλικά μαζί του και παρέμεινε υποστηρικτής του ως το τέλος της ζωής του.
Ο Ρουμπινστάιν μερίμνησε ώστε να βρεθούν το κονδύλια για να μεταβεί ο Λόμπος στο Παρίσι , να τον γνωρίσει ένα διαφορετικό κοινό, να αποκτήσει έναν ευρύ κύκλο θαυμαστών, μεταξύ των οποίων οι Πικάσο, Βαρέσε, Στοκόφσκι, Κόπλαντ...
Οι ευρωπαϊκοι κύκλοι, εκστασιάστηκαν με την εξωτική αύρα της μουσικής του.Τούς συνεπήρε ο ενθουσιώδης τρόπος με τον οποίο χρησιμοποίησε το φολκλορικό στοιχείο στις συνθέσεις του.
Ο Βίλα Λόμπος που δεν ξέχασε ποτέ τη σημαντική συμβολή του φίλου του στην καριέρα του, έγραψε και αφιέρωσε στον Ρουμπινστάιν ένα από τα αριστουργήματα της πιανιστικής εργογραφίας του: "Rudepoema-Πρωτόγονο ποίημα", στο οποίο ο συνθέτης σκιαγραφεί ένα μουσικό πορτραίτο του φίλου του, Άρθουρ.
Πρόκειται για άκρως δεξιοτεχνικό πιανιστικό έργο, με πυκνή αρμονική γλώσσα, εμφανώς επηρεασμένο από την "Ιεροτελεστία" του Στραβίνσκυ και τις αρμονίες του Σκριάμπιν. Η σύνθεση ξεχωρίζει για τους πολυποίκιλους ρυθμούς της, τις απότομες αλλαγές δυναμικής, στοιχεία που στοχεύουν να απεικονίσουν τη λαμπρή προσωπικότητα του Ρουμπινστάιν.
Ο Βίλα Λόμπος σημειώνει ως αφιέρωση στην παρτιτούρα:
"Φίλε μου, Άρθουρ δεν ξέρω αν κατάφερα να αναδείξω το πνεύμα σου στο Rudepoêma, αλλά προσπάθησα να αιχμαλωτίσω την αληθινή σου ψυχοσύνθεση στο χαρτί, όπως σε μια προσωπική φωτογραφία".
Λέγεται πως όταν ο Ρουμπινστάιν τον ρώτησε αστειευόμενος αν τον θεωρεί "πρωτόγονο πιανίστα", ο Λόμπος του απάντησε πως και οι δυο είναι πρωτόγονοι, καθώς "δίνουν ζωή στη μουσική. Εκείνος, "συνθέτοντας" με την ψυχή του και ο Άρθουρ, "εκτελώντας" με την ψυχή του"!
Στο παρακάτω βίντεο μπορείτε να ακούσετε απόσπασμα από μια ιστορική ηχογράφηση του 1940!
Ο Ρουμπινστάιν εκτελεί τη σύνθεση που τού αφιέρωσε ο φίλος του Λόμπος:
Villa-Lobos: "Rudepoema".Στο πιάνο ο Nelson Freire:
